tag:blogger.com,1999:blog-52848983584124351472024-02-21T00:49:59.771-08:00DilçilikQədim Türk dilleri və Azərbaycan Türkcəsi haqqında araşdırma aparan sayt...Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.comBlogger59125tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-24435799645424850822013-07-17T05:01:00.001-07:002013-07-17T05:15:08.813-07:00AZƏRBAYCANIN ŞİZOFRENİK PARANOYAK KİTABÇILARI<style type="text/css">P { margin-bottom: 0.21cm; }</style>
<br />
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Adım
Göybəy Uluç. Hələki Orxan Pambıq kimi Nobel mükafatı
almamışam və Əlif Şəfəq kimi də məşhur deyiləm. Amma yenə
də mən də bir yazıçıyam. Çap olunmuş kitablarım və öz
oxucu kütləm var. Bunları, haqqımda az da olsa məlumatınız
olsun deyə yazdım.</span>
<br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Demək
olar ki, Azərbaycanda 5 ildən artıqdı yaşayıram. Bu da,
yaşadığım bu mühit haqqında kifayyət qədər məlumatım və o
cümlədən təcrübəm olduğunu göstərir. Amma buna baxmayaraq
başa düşmədiyim bir mövzu var idi, <i>nə üçün kitablar az
oxunur?</i> Bizdə bir söz var, <i>dinimə söyən müsəlman
olsa...</i> Mənim ölkəmdə də kitab oxuyan nəfər sayısı azdı
amma Azərbaycanda bu dəhşət vəziyyətdədi. Bunu başa
düşmürdüm. Hərdən bir görürdüm, kitabxanasında özü də
şəxsi kitabxanasında minlərlə kitabı olan və hammısını
oxuyan oxucular da var. Köhnə kitabların tirajları 10 min, 50
min... İndikilər 200 dənə, 300 dənə... Yazıb artıqmaq olar.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">İndi
başa düşürəm! Bu gün yaşadığım təcrübədən sonra artıq
bunu başa düşürəm.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">***</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Demək
olar ki son 1 ildi Bakıda Göytürk dilində kurslar təşkil
edirəm. Bu kurslarda qədim Orxon </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEVjHu_VF-vTes9hyphenhyphen0VaX_LNZ7YYCU9QyAKWh2ShfaZ7vXBpsKhHKH7FmMrUVrf9_rFGQjId-lWbbPqT-l36sWKyvPAOKOz_t2YqYJ1qQtSfJ7oN6bPYCpDrCI_MlmtiL7sCWdOHDFKqGG/s1600/qapaq.png" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEVjHu_VF-vTes9hyphenhyphen0VaX_LNZ7YYCU9QyAKWh2ShfaZ7vXBpsKhHKH7FmMrUVrf9_rFGQjId-lWbbPqT-l36sWKyvPAOKOz_t2YqYJ1qQtSfJ7oN6bPYCpDrCI_MlmtiL7sCWdOHDFKqGG/s320/qapaq.png" width="226" /></a></span></div>
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Yenisey abidələrində işlədilən
əlifbanı, dövrün dilini və tarixini danışıram. Maraq və
tələb çox olduğuna görə indiyə kimi 3 dəfə kurs təşkil
etdim. Kursu bitirib sertifikat alan tələbələrdən bəziləri
bununla kifayyətlənmədi və davam etmək, daha irəli səviyyəyə
getmək istədiklərini bildirdilər. Onda biz də bir qrub yaratdıq:
<i>Tərcümə Qrupu</i>. Deməli bu qrup qədim dilimizdə yazılan
mətnləri çağdaş Azərbaycan dilinə tərcümə işləri ilə
maraqlanacaq idi. Maraqlandı, bacardı da!</span><br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Hal-hazırda
IX əsrdə yazılmış qədim Uyğur dilində olan Irk Bitigi,
Azərbaycan türkcəsində tərcümə etdik və çapa vərib nəşr
etdirdik. Irk Bitig, Orxon Yenisey hərfləri (damğaları) ilə
kağıza yazılmış və mövcudluğunu bildiyimiz yeganə kitabdır.
Bu cəhətdən önəmlidir. İndiyə kimi bir çox araşdırmacı
bunun haqqında kitab yazıb amma Azərbaycanda ayrıca bir kitab
formasında ilk dəfədir buraxılır. 90-cı illərdə Əlisa
Şükürlü, Rəcəbov kimi ziyalıların kitablarında özündən
söz etdirse də, hər bir hissənin ayrılıqda araşdırılması və
haqqında yazı yazılması birinci dəfədir bizim tərəfimizdən
edildi.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">***</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Türkiyədə
mən sadəcə olaraq kitabımı yazmaqla maraqlanıram. Burda
dağıdılması, paylanması və satışının izlənməsi də
yazıçının boynundadı. Ona görə mən də bu gün, yanıma bir
dostumu alaraq kitabçıları, kitab evlərini bir-bir dolaşdım.
<i>Salam! Satışa kitab buraxmaq istəyirdik</i> sözü ilə giriş
edir, kitab haqqında ümumi məlumat verirdim. Məsul şəxslər də
əllərinə alır, bir o yana, bir bu yana vərəqləyib tez
qayıdırdılar. Hərəsi bir söz dedi. </span>
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+ Biz
kitab götürmürük. Belə bir kitabı götürə bilmərik. </i></span>
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>-
Onsuz da heç kim alası deyil.</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-5CgPgjmIaEag0JsJYvdyGW5VBIJLZwKuRUbeofoB_uAuulq7ybIQcQfpCogT8urE5vKxPteBwqCkBviHIKU4pnTfahcWEfREg8aJKuPPTahbTOPJOVsHrRtxp8fH4IYHRFtg_gLsK8mR/s1600/DSCI0249.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-5CgPgjmIaEag0JsJYvdyGW5VBIJLZwKuRUbeofoB_uAuulq7ybIQcQfpCogT8urE5vKxPteBwqCkBviHIKU4pnTfahcWEfREg8aJKuPPTahbTOPJOVsHrRtxp8fH4IYHRFtg_gLsK8mR/s320/DSCI0249.JPG" width="320" /></a></div>
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+ Biz
sentyabra kimi kitab götürməmə qərarı almışıq.</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>- Onda
sentyabrın neçəsi gəlim?</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+
</i><span style="font-style: normal;">(Üzümə baxır bir müddət)
</span><i>Hımmm... Yəqin 1-indən başlayar...</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+ Bu
nədi belə?</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>-
Dilçilik ilə bağlı bir kitabdı. Qədim Uyğur dilinin
tərcüməsidi.</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+ Bu
samizdata oxşayır. Mən bunu götürə bilmərəm.</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>-
Sadəcə olaraq dildən bəhs edir.</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;"><i>+
</i><span style="font-style: normal;">(Barmağı ilə orijinal mətni
göstərir)</span><i> Sabahları dövlət tərəfindən soruşsalar
ki bu nə cümlədi, mən hardan bilim?</i></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">***</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: FreeSerif, serif;">Artıq
deyə bilərəm ki, Azərbaycanın oxucu problemi olduğu kimi, bir
də satıcı problemi var. Mən, bu boyda Bakıda cəmi iki kitabçıya
kitab verə bildim. 4 milyon əhalisi olan şəhərdə, kitab
evlərinə cəmi 10 kitab paylaya bildim. Hərflərlə yazıram: ON.</span></div>
Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-56927549574163935382013-05-13T07:58:00.000-07:002013-05-13T07:58:15.904-07:00III-cü GÖYTÜRK DİLİ KURSU DA BİTDİ<span lang="TR">Yanvar ayından indiyə kimi davam etdiyimiz
Göytürk dili kurslarında, III mərhələyi də uğurla başa çatdırmış olmağın
sevincini yaşayırıq.</span><br />
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="TR">Həm qədim əlifbamız olan Orxon – Yenisey abidələrində
işlədilən Türk damğalarını öyrənir, həm də qədim dilimizdəki sözlərin qrammatik
formaları üzərində çalışırıq. Tələbələr demək olar ki, qısa müddət ərzində hər
ikisini də öyrəndi. Biz də bu uğuru, öz aramızda qeyd etmək istədik və keçən həftə
qutladıq.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="TR">Kurs iştirakçılarına sertifikatlar verməzdən əvvəl,
üzərinə öz əlifbamız, deməli Türk damğaları ilə yazılmış “Göytürk Dili Kursu
2013” yazan tortu kəsdik. İştirakçılardan bəziləri ürək sözlərini dedi və
axırda sertifikatlar verildi. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj22qE9IZjVujw12ve__cRiwi5ymUmFSFit8sEI_3Qz4hpazpLzgvDpwqeO34i5xBvqUPGQPLkM477QvJpJm9YsEl_Xn_TIy82xAzshhFtW2p5lgZuXcxeZ1hhSXyRdSnjFxAoDpA7Q3E3l/s1600/945733_10151623925427340_1430905045_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj22qE9IZjVujw12ve__cRiwi5ymUmFSFit8sEI_3Qz4hpazpLzgvDpwqeO34i5xBvqUPGQPLkM477QvJpJm9YsEl_Xn_TIy82xAzshhFtW2p5lgZuXcxeZ1hhSXyRdSnjFxAoDpA7Q3E3l/s400/945733_10151623925427340_1430905045_n.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="TR"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="TR">Tədbirimizdə belkə də dünyada birinci dəfə
olan hadisələr də baş verdi. Dəqiq bilmirik, belkə də dünyanın hansısa ücqar
bir ərazisində, bizdən əvvəl bu işləri görənlər olub amma biz yenə də bununla
özümüzü sevindiririk. Söhbət, üzərində Göytürk dilində yazı yazan tortdan və
yenə üzərində Göytürk dilində yazı yazan sertifikatlardan gedir. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="TR">Kursumuzla bağlı ümumi statistika da verim: Bu
il, 3 dəfə tərtib olunan kurslara cəmi 196 nəfər müraciət etdi. Bunlardan 38-i
qeydiyyatdan keçdi və 23-ü də axıra kimi bütün dərslərə gəlib bitirmə bəlgəsi
(sertifikat) almağa haq qazandı. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8XJdZJJ1tC1E9oHWrDexSS7buyWiVOZ2t1c8D5UzExUitxOlsBG9nr6LaOrv3csNKdH-IcWrJvUO20G1uMAvj1WrNkXcyTVKKAHsAby5xqaXP6JB5O6QLbQomWt5q0IZBOnMTFROJxaxG/s1600/253299_10151623922447340_1126372704_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8XJdZJJ1tC1E9oHWrDexSS7buyWiVOZ2t1c8D5UzExUitxOlsBG9nr6LaOrv3csNKdH-IcWrJvUO20G1uMAvj1WrNkXcyTVKKAHsAby5xqaXP6JB5O6QLbQomWt5q0IZBOnMTFROJxaxG/s400/253299_10151623922447340_1126372704_n.jpg" width="400" /></a></div>
<span lang="TR" style="font-family: "Liberation Serif","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-family: "DejaVu Sans"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "DejaVu Sans"; mso-fareast-language: HI; mso-font-kerning: .5pt; mso-hansi-font-family: "Liberation Serif";"><br />Bu semestr hardasa bitdi və mən
başqa dərs deməyəcəyəm. Gələn semestr ilində, tələb olarsa yenə sevə-sevə dərs
deyəcəyimin sözünü verirəm. Kurslarla bağlı ətraflı məlumat almaq istəyənlər
üçün ünvan və əlaqə nömrəsi: Nizami küç. 103 Bakı. Telefon: 012 5983231</span>
<br /><br />
<span lang="TR" style="font-family: "Liberation Serif","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-family: "DejaVu Sans"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "DejaVu Sans"; mso-fareast-language: HI; mso-font-kerning: .5pt; mso-hansi-font-family: "Liberation Serif";"><br /></span>
<div style="text-align: center;">
<span lang="TR" style="font-family: "Liberation Serif","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-family: "DejaVu Sans"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "DejaVu Sans"; mso-fareast-language: HI; mso-font-kerning: .5pt; mso-hansi-font-family: "Liberation Serif";">***</span></div>
<div style="text-align: center;">
<span lang="TR" style="font-family: "Liberation Serif","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-family: "DejaVu Sans"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "DejaVu Sans"; mso-fareast-language: HI; mso-font-kerning: .5pt; mso-hansi-font-family: "Liberation Serif";"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="EN-US" style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">III-cü
Göytürk </span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="AZ-LATIN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: AZ-LATIN;">Dili Kursu</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="AZ-LATIN" style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: AZ-LATIN;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US;">Bu il Azərbaycanda ilk dəfə Türkologiya elminin inkişafında yenilik baş
verdi. </span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">2013 –cü ilin yanvarından başlayaraq “Türkəm Dərsanəsi”
nin dəstəyi və Türkiyənin Iğdır şəhərindən gəlmiş, Göybəy Uluç müəllimin şəxsi
təşəbbüsü ilə ödənişsiz “Göytürk dil kursları” başlandı. Həmin ilin may ayına qədər
fasilələrlə 3 dəfə kurs təşkil olundu. Kursumuzun məqsədi, gənc nəslə ata
–babalarımızın bizə miras qoyduğu “Orxon -Yenisey” əlifbasını öyrətmək idi.
Bildiyimiz kimi, türklər Orxon –Yenisey abidələri və onların yerləşdiyi ərazilərdə,
V –VIII əsrlərdə yüksək sənət və mədəniyyət yaratmışlar. Bu abdələrdə nə
yazıldığını, atalarımızın bizə nələri nəsihət etdiyini, onların həyat tərzini,
dünyagörüşünü, dini inanclarını, həyat və ölüm haqqındakı düşüncələrini, döyüşlərini,
fəthlərini, dostunlarına sevgilərini, düşmənə nifrətlərini biz bu qədim əlifbanın
sayəsində öyrənərək bilərik. Orxon -Yenisey əlifbası ilə yazılmış abidələrin
çoxu Göytürk dövlətinin hökmdarları dövründə yazıldığı üçün əlifbamızı öyrədən
kursumuzun adı şərti olaraq “Göytürk dil kursu” adlanmışdır. Bu əlifba Dövlət
Universitetlərimizin Filologiya fakültələrində tədris olunsa da, ilk dəfə
olaraq kursumuz bu sahədə oxumayan və çalışmayan gənclərimizi öyrətməyə, onları
bir amal uğrunda birləşdirməyə yönəlmiş oldu.<span class="apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="AZ-LATIN" style="color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: AZ-LATIN;"><br />
<span style="background: white;">Kursumuza 196 nəfər baş vurmuş, 38 nəfəri
qeydiyyatdan keçmiş və 23 nəfəri kursu uğurla başa vurmuş oldu. </span></span><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">İştirakçılarımız 6 dərsə hərfləri öyrənmə
bacarığına yiyələndilər. Kursun sonunda isə onların biliyi imtahanla yoxlanıldı
və keçənələrə sertifikatlar verildi.<br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Py5n4ojzs6231yVkJPDlgLm5fMBDdU9XHB-vqTeMohywrViIq5WE9L_bPWCMIjrIT3yHn5GkSstqPCRNlK7cMsLfn8aC3kbNmmSzDoClxHAxY-NQii8sioa4BtdIj7JslUsQHULq5TdD/s1600/turkustan-cavi.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="331" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Py5n4ojzs6231yVkJPDlgLm5fMBDdU9XHB-vqTeMohywrViIq5WE9L_bPWCMIjrIT3yHn5GkSstqPCRNlK7cMsLfn8aC3kbNmmSzDoClxHAxY-NQii8sioa4BtdIj7JslUsQHULq5TdD/s400/turkustan-cavi.png" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><br />
<span style="background: white;">Təbii ki, bizim çalışmamız bununla kifayətlənmədi.
Kursun iştirakçılarının bir qismi ilə bir qrup yaradaraq, Orxon –Yenisey əlifbası
ilə yazılmış bir abidəmizi –Irk Bitig abidəsini oxuyub tərcümə etməyə çalışdıq.
Irk Bitig daha öncə bir neçə dəfə, dəyərli türkoloqlarımız Hüseyn Namiq Orxun,
Tələt Təkin tərəfindən türk dilinə və Əlisa Şükürlü tərəfindən Azərbaycan dilinə
tərcümə olunsa da, bizim çalışmamızla yenidən tələbələr tərəfindən Azərbaycan
dilinə tərcümə olundu. Beləliklə, biz bununla həm qədim uyğur türkçəsi ilə
yazılmış bir əsəri tanıdıq, həm də Azərbaycan dilçiliyinə yeni bir əsər
qazandırmış olduq.</span><br />
<span style="background: white;">Beləliklə, kursumuz uğurla başa çatdı. İsmayılbəy
Qaspıralının da dediyi kimi “Dildə, fikirdə, işdə birlik” devizini əlimizdə rəhbər
tutaraq çalışmalarımızın davamı arzusu ilə...</span><br style="mso-special-character: line-break;" />
<br style="mso-special-character: line-break;" />
</span></div>
<div class="MsoNormal">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="background: white; color: #333333; font-family: "Tahoma","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Dilbər Vətən qızı</span></b><span lang="TR" style="font-family: "Liberation Serif","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-family: "DejaVu Sans"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "DejaVu Sans"; mso-fareast-language: HI; mso-font-kerning: .5pt; mso-hansi-font-family: "Liberation Serif";"><br /></span></div>
</div>
Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-36977501327001156712013-04-05T12:00:00.001-07:002013-04-05T12:00:17.094-07:00EBRU – DALĞIR SÖZÜNÜN MƏNBƏYİ
<style type="text/css">P.sdfootnote { margin-left: 0.5cm; text-indent: -0.5cm; margin-bottom: 0cm; font-size: 10pt; }P { margin-bottom: 0.21cm; }A:link { }A.sdfootnoteanc { font-size: 57%; }</style>
<br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
Ebru sənətinin haçan
və kim tərəfindən tapıldığı dəqiq məlum olmadığına üçün,
onun söz mənbəyi də bir o qədər qaranlıq qalır. Türküstanda
Çağatay türkcəsində <b>əbrə</b> (<span style="font-family: DejaVu Sans;">ابره</span>)
olaraq adlandırılan bu sənət, Böyük ipək yolu ilə İrana
keçir və bu yerdə də <b>əbri</b> (<span style="font-family: DejaVu Sans;">ابری</span>)
kimi tələffuz edilməyə başlanır. Fars dilində <b>bulud</b>
mənasına gələn bu söz, həmin sənətdə icra olunan şəkillərin
buluda oxşamasına baxılaraq əsaslandırıla bilər. Yenə
Osmanlılar da <b>əbri</b> sözünü mənimsəyir və tələffuzunda
bir balaca dəyişiklik keçirtərək <b>ebru</b> kimi
formalaşdırırlar.</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Ebru</b> sözünün
Türk mənşəli olması mübahisəli bir mövzudur. Çünki sözün
ilk halı Sanskrit dilindəki <b>abhrá</b> <span style="font-family: DejaVu Sans;">अभ्र
</span>(yağış buludu) ilə örtüşür<sup><a class="sdfootnoteanc" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote1sym" name="sdfootnote1anc"><sup>1</sup></a></sup>.
<b>Abhra</b> sözündəki saitlərin incəlib <b>əbrə</b> olması
və Çağatay dilində işlənməsi yüksək ehtimaldır. Sanskrit
dili ilə eyni mənbədən gələn Fars dilindəki <b>abr</b> <span style="font-family: DejaVu Sans;">أبر
</span>(bulud) sözü və <b>abrī</b> <span style="font-family: DejaVu Sans;">أبرى
</span>(bulud kimi, dalğalı) sözləri də bunu təsdiqləyir. <b>Qaş</b>
mənasına gələn Fars dilindəki <b>ebru</b> sözünün sadəcə
omonim olduğunu da qeyd edim. Hətta məcbur etməliyəm ki,
bəziləri <b>qaş</b> sözünə mənbə verirlər ve ingilis
dilindəki <b>eyebrow</b> (oxunuşu: <i>eybru</i>) ilə də ortaq
sayırlar. Həmin söz ərəb dilində də <span style="font-family: DejaVu Sans;">حاجب
العين </span><b>hacib-ul eyn</b> deməli göz çadırı, göz
örtüyü kimi qədir və bu sözlər omonimlikdən başqa bir şey
deyillərdir.
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgL2DYHWgTHXarshVW0PC67k7WqohLlM4hu3IAy1pchaQHUBiEoiyFPhb4zbnqQfiFTXTB6Gu04xr9bRJQ-L2vhNifI84-pDJGMlXXGuPqPMpmUEU0j05i__2HozYDMXgRSC0OVNpM7aHsO/s1600/dalgir_calismasi.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgL2DYHWgTHXarshVW0PC67k7WqohLlM4hu3IAy1pchaQHUBiEoiyFPhb4zbnqQfiFTXTB6Gu04xr9bRJQ-L2vhNifI84-pDJGMlXXGuPqPMpmUEU0j05i__2HozYDMXgRSC0OVNpM7aHsO/s400/dalgir_calismasi.jpg" width="400" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Ebru</b> sözünə
gətirilən başqa izahlardan yazmağa davam edirəm. Məsələn
izahlardan biri də odur ki, <b>ab-ı ru</b> deməli <b>su yüzü</b>.<sup><a class="sdfootnoteanc" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote2sym" name="sdfootnote2anc"><sup>2</sup></a></sup>
<b>Ab</b> sözünün <b>su</b> mənasına gəldiyi aydın olsa da,
söz sonundakı <b>ru</b>-nun mənbəyi qaranlıq qalır.</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
Hasanbəy Hadinin izahına
görə isə<sup><a class="sdfootnoteanc" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote3sym" name="sdfootnote3anc"><sup>3</sup></a></sup>,
<b>eb</b> sözünün <b>yap</b> (<i>< yapmaq, örtmek, bürkütmek</i>)
ilə əlaqəsi var və <strong><i><span style="font-weight: normal;">ebrü</span></i></strong><i><span style="font-weight: normal;">
< </span></i><strong><i><span style="font-weight: normal;">ebrük <
yeprük < yapruq</span></i></strong> (bulutlu, bürkütlü) kimi
formalaşıb.
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />***</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
Filolojik, deməli
dilçilik sahasindən bir neçə məlumat verəndən sonra, ebru
sözünə qayıdacağam.</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
Hal-hazırda işlətdiyimiz
/v/ səsi, sonradan törəmə bir səsdir və qədim forması /b/
səsidir. Ona görə bu günlərdə işlətdiyimiz bir sıra sözlər,
qədimdə /b/ səsi ilə işlədilirdi. Məsələn, <b>ab > av >
ov</b> ya da <b>bergü > vergü > vergi</b> kimi sözleri
artıqmaq olar. Bu qaydaya əsasən deyə bilərik ki, <b>ev</b> sözü
sözü də qədimdə <b>eb</b> kimi kimi işlənirdi.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Ebru</b> sözünə
qayıdaq. Tutalım ki, <b>ebru</b> sözü bizim sözümüzdü, onda
<b>ebru</b> sözünün bu günləri <b>efru</b> hətta səs
bənzəşməsindən <b>efri</b> kimi işlədilməsi lazım idi. Çünki
<b>öbkə</b> sözü əvvəl <b>övkə</b> sonra da <b>öfkə</b>
kimi formalaşdığına görə, ebru sözünün də eyni yolu getməsi
gözlənilməlidir. Dilimizdə bir səs çevrilməsi də buna
əsaslanır, <b>b>v>f</b><span style="font-weight: normal;">.
Anadilimizdə istisna vəziyyət hardasa heç olmadığına görə,
uzaq başı </span><b>evru</b><span style="font-weight: normal;">
olması lazım idi amma, deyil. Orxon abidələrinin yazıldığı
vaxtda /b/ səsi vardı, o cümlədən Mahmud Qaşqarinin Divanı
Lüğətit Türk kitabında</span><sup><span style="font-weight: normal;"><a class="sdfootnoteanc" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote4sym" name="sdfootnote4anc"><sup>4</sup></a></span></sup><span style="font-weight: normal;">
da </span><b>va</b><span style="font-weight: normal;"> </span><span style="font-family: DejaVu Sans;"><span style="font-weight: normal;">وا
</span></span><span style="font-weight: normal;">sözündən başqa
/v/ ilə başlayan sözü yoxdur və /v/ səsinin ilk nümunələrini
1500-cü illərdəki Osmanlıca əsərlərdə görürük. Bütün
bunlara baxaraq deyə bilərəm ki, ebru sənətinin ilk yarandığı
dövrdə, deməli IX-X əsrlərdə </span><b>ebrə</b><span style="font-weight: normal;">
sözü ancaq </span><b>ev</b><span style="font-weight: normal;"> ilə
əlaqəli nəsə bir şeyi ifadə edə bilər. </span><b>Ev</b><span style="font-weight: normal;">
sözünün də sənət ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu baxımdan
</span><b>ebru sözü Türk dilinə ait deyildir</b><span style="font-weight: normal;">.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
Sözün Türk dilinə ait
olmaması, onu bir başa başqa millətdən öyrəndiyimiz mənasına
gəlmir. Nəyin ki, qədim vaxtdan, indiki dövrdə belə, yeni nəsə
bir şey tapanda, ona bir başa xarici dillərdəki sözlərdən ad
düzəldirik. Bu baxımdan, həmin sənəti kimin taptıdığı
qeyri-müəyyən olsa da, dədə-babalarımızın yaşadığı
ərazilərdə yarandığını bilirik. Ehtimal ki, ərəb-fars
təsirinin həddindən artıq səviyyədə yüksək olduğu dövrdə,
yeni yaranan bu sənətə, dəbdə olan xarici dildən söz
götürülərək ad düzəldilib.</div>
<div align="CENTER" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-weight: normal;">Türkiyənin
Amasya və Tokat şəhərlərində işlədilən və Türk Dil
Qurumunun Dərləmə Sözlüyünün 4-cü cildində yazan </span><b>dalğır</b><span style="font-weight: normal;">
sözündən də yazacağam.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Dalğır</b><span style="font-weight: normal;">,
rəng dalğalanması nəticəsinda yaranan parlaqlığı ifadə edən
sözdür. Türkiyə türkcəsində işlədilən </span><b>hare</b><span style="font-weight: normal;">
və </span><b>meneviş</b><span style="font-weight: normal;">
sözlərilə də anlamdaşdır. </span><b>Hare</b><span style="font-weight: normal;">,
dalğalanmış kimi görsənən parlaq xətləri ifadə edir. </span><b>Meneviş</b><span style="font-weight: normal;">
də, su üstündə yaranan dalğalı rəngləri izahda işlədilən
sözdür. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-weight: normal;">Hare
sözü, səs ahenginə uyğun düşmədiyindən öz dilimizdən
deyil. Anadilimizdə /m/ səsilə başlayan (mən, min xaric olmaqla)
bütün sözlər yaddır ve meneviş sözü də beləliklə bizə ait
olmur. Anlamdaş bu üç sözdən geriyə dalğır sözü qalır və
bu söz, </span><b>dalğa</b><span style="font-weight: normal;">
sözünün də mənbəyi olan </span><b>dal- </b><span style="font-weight: normal;">(sallamaq,
çalxalamaq, çırpmaq) felinə qoşulan </span><b>+gUr</b><span style="font-weight: normal;">
şəkilçisilə yaranmışdır.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
Türkiyəli
gənc bir ebru həvəskarı olaraq mən, 2010 ilindən bəri dalğır
sözünü işlədirəm. Əgər bu sənət mənim isə, əgər bu
sənət dədə-babalarım tərəfindən yaradılıbsa, onda mən də
öz dilimdən bir söz ilə bunu çağırmalı, adlamalıyam deyə
düşündüm.</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-weight: normal;">Dalğır
sözü, mənasına baxanda Fars dilindəki </span><b>bulud kimi</b><span style="font-weight: normal;">
mənasına gələn </span><b>ebri</b><span style="font-weight: normal;">
sözündən daha yaxşı izah edir sənəti. Arxivçiliyimiz pis
olduğuna görə, dəqiq bilmirik. Belkə də Tokat və Amasiya
şəhərlərində elə bir başa ebru sənəti üçün dalğır adı
yaranıb. Ehtimaldır. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<b>___________________________________</b><br /><div id="sdfootnote1">
<div class="sdfootnote">
<a class="sdfootnotesym" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote1anc" name="sdfootnote1sym">1</a><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="http://www.nisanyansozluk.com/?k=ebru">http://www.nisanyansozluk.com/?k=ebru</a></u></span></span>
</div>
</div>
<div id="sdfootnote2">
<div class="sdfootnote">
<a class="sdfootnotesym" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote2anc" name="sdfootnote2sym">2</a><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="http://www.evdose.com/tur/hobi/hob0035.html">http://www.evdose.com/tur/hobi/hob0035.html</a></u></span></span>
</div>
</div>
<div id="sdfootnote3">
<div class="sdfootnote">
<a class="sdfootnotesym" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote3anc" name="sdfootnote3sym">3</a><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="http://turkcesivarken.com/yazismalik/index.php?topic=2811.0">http://turkcesivarken.com/yazismalik/index.php?topic=2811.0</a></u></span></span>
</div>
</div>
<div id="sdfootnote4">
<div class="sdfootnote">
<a class="sdfootnotesym" href="http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=5284898358412435147#sdfootnote4anc" name="sdfootnote4sym">4</a><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="http://www.tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=va&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas">http://www.tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=va&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas</a></u></span></span>
</div>
</div>
Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-6488939641170433142013-03-10T00:21:00.001-08:002013-03-10T00:21:56.479-08:00II GÖYTÜRK DİLİ KURSU DA BAŞA ÇATDI
<style type="text/css">P { margin-bottom: 0.21cm; }</style>
<br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
2011 ilindən indiyə kimi Türk
damğalarının (hərflərinin) öyrədilməsi üçün kurs açır,
yığcam təhsil üçün səy göstərirəm. İlk kursumu 2011 ilində
İgdır şəhərində uşaqlara keçdim. Burdakı təcrübələrimi
gündəliyimə yazıb, hansı hərflərin necə öyrədilməsi
gərəkdiyini, hansı hərflərin çətin olduğunu bir-bir
müəyyənləşdirəndən sonra, öz hərflərimizin, deməli
Orxon-Yenisey damğalarının öyrənmə prosesindəki tətbiq
üsullarını dəqiqləşdirdim. 2012 ilinin axırlarında isə,
Bakıda yerləşən Türkəm Dərsanəsinin yaratdığı imkan ilə
Göytürk dilində kurs keçməyə başladıq. Beləliklə
Azerbaycanda birinci, öz həsabıma isə II-ci Göytürk dili
kurslarına başlamış oldum. </div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJq4do-gnQK9WelhSqJ_kh_2j_6uv4M7K4tEJH4gw5IKcQcwf48X8t0Y_5YoINPw9Q-1AiKXEScYX5i5JBme8EQ1bmcgjRIopbi-OwLXnxEA4psd8K4wF4mSwY6akjtYQUnd-xTi91HSE/s1600/DSCI0548.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJq4do-gnQK9WelhSqJ_kh_2j_6uv4M7K4tEJH4gw5IKcQcwf48X8t0Y_5YoINPw9Q-1AiKXEScYX5i5JBme8EQ1bmcgjRIopbi-OwLXnxEA4psd8K4wF4mSwY6akjtYQUnd-xTi91HSE/s400/DSCI0548.JPG" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">II-ci Göytürk dili kursunu bitirən tələbələrdən bəziləri</td></tr>
</tbody></table>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Yanvar ayının axırlarında imtahana
girən kurs iştirakçıları ilk sertifikatlarını alanda, konkret
iş gördüyümüzü sübut etdilər. Ona görə II kursumuza maraq
daha çox oldu. İlk kursumuza 90 qədər nəfər baş çekmişkən,
II-ci kursumuzda bu say 190-a qədər qalxdı. Bunlardan 40-ı
qəydiyyatdan keçdi və axırda 27-si başa çatdırdı.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bakıdakı I-ci kursu bitirənlər
arasından istəkli olan bir qrub, Göytürk dilini daha dərin
öyrənmək istədiklərini dedi. Beləliklə bu qrub ilə Irk Bitig
üzərinə kökləndik və hal-hazırda Irk Bitig (Qədim Uyğur
dilində yazılmış fal kitabı) Azərbaycan dilinə, latin
qrafikasında tərcümə olunur.
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhq2kqec3sLuhxelAjcdYKqdB2pU-0J8XkCMFLusNHVv02hzOWUvqxililgVDHJ8FXBnhyphenhyphenM_7gWozhumq5UlhiWiJE6NFfoQmDN6W2_BrRbu6HNQNXBUyOiHaN7kQ-NiDO70_EDaeZhA_9P/s1600/DSCI0559+(Modified).JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhq2kqec3sLuhxelAjcdYKqdB2pU-0J8XkCMFLusNHVv02hzOWUvqxililgVDHJ8FXBnhyphenhyphenM_7gWozhumq5UlhiWiJE6NFfoQmDN6W2_BrRbu6HNQNXBUyOiHaN7kQ-NiDO70_EDaeZhA_9P/s400/DSCI0559+(Modified).JPG" width="300" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Türküstan qəzetində çıxan xəbərimiz.</td></tr>
</tbody></table>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
II-ci kursdakı bir proyektim də,
kursu başdan ayağa kamera ilə çəkmək və internetdə virtual
dərs kimi yayımlamaq. Bu da uğurla alındı və bu gün internetdə
5 dərslik kurs görüntülərini izləyərək Göytürk dilini
öyrənə bilərsiniz.
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
07.03.2013 tarixindəki imtahan ilə,
II-ci kursu da başa çatdırmış olduq. İmtahanın birinci sualı,
Irk Bitig'deki ırklardan biri idi və tələbələr 3 həftəlik
kurs almalarına baxmayaraq açıq-aydın tərcüməni edə bildilər.
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bakıdakı III-cü kursu açma fikrimiz
də var. Bunu ilkyaz bayramından (novruzdan) sonra, deməli
25.03.2013 tarixində başlatmaq istəyirik. İştirak etmək
istəyənlər aşağıdakı nömrələrdən əlaqə saxlaya bilər və
ya bir başa kursumuza gəlib qəydiyyatdan keçə bilər.
Kurslarımız ödənişsiz olduğunu da xatırlatmaqda fayda var.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Türkəm Dərsanəsinin ünvanı:</b>
Nizami küçəsi 103 (Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrının
yanı), <b>Telefon:</b> (012) 5983231</div>
Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-73687436210838049382013-02-15T00:48:00.001-08:002013-02-15T00:49:13.100-08:00ANADİLİMİZDƏKİ MƏNTİQİ SƏHVBelə bir məktub aldım:
<br />
<br />
Hörmətli Göybəy müəllim! Sizə bir sualım var. Xala oğlum mənə belə bir məntiqi səhv tapdığını dedi. Məncə bunun düzgün bir açıqlaması olar. Dediyinə görə, "heç kim məktəbə gəlmədi" cümləsində heç kimin məktəbə gəlməməsi, yəni hamının məktəbə gəldiyini bildirir. Deməli iki mənfi söz, bir müsbətə çevrilir. Həmdə ki, bu, riyazi bir sübutdur. Əslində haqsız da sayılmaz. Sonra da bunu dedi: "İngilis dilində bunlar daha aydındı, everyone, noone, anyone..." Özü nə qədər inkar etsə də, bir ingiliscə həyranlığı var. Mən də anadilimizin çox gözəl bir dil olduğunu və çox vaxtları bəzi sözlərin əsrarəngiz olduğunu fikirləşirəm. Nə isə... Mənə görə, "kimsə"nin mənasından əsaslanan üç mənfilik ola bilər. Buna bir açıqlıq getirə bilərsinizsə, sevinərəm.
<br />
<br />
***
<br />
<br />
"Heç" sözü Fars dilindəndir və dəqiq mənası "boş" deməkdir. İşlədilmə sıxlığından dolayı, mənası genişlənmişdir ancaq, özlüyündə həmişə "boş" mənasını daşıyır.
<br />
<br />
"Kim + isə : kimsə"
<br />
<br />
Bu söz də belə əmələ gəlmişdir. "İstənilən biri" mənasını daşıyır. "Biri var, ancaq kim olduğu qeyri-müəyyəndir" kimi bir deyimin daşlaşmış formasıdır deyə bilərik.
<br />
<br />
"Heç kim" yaxud "heç kimsə" deyəndə, əslində "boş/olmayan/yox kim" demiş oluruq. Hetta "sıfır adam/nəfər" mənasına gəlir.
<br />
<br />
"Heç kim məktəbə gəlmədi"
<br />
"Sıfır adam məktəbə gəlmədi"
<br />
<br />
Sıfır adam/nəfər məktəbə gəlməyibsə, deməli hamı məktəbdədir, gəlib. Bu da açıqca məntiqi səhvdir. Xalaoğlu düzünü deyir.
<br />
<br />
***
<br />
<br />
Bu səhv anadilimizdə var, inkar etmirəm. Xarici təsirə görə var. "Heç" sözü anadilimizdən olsa idi, bunu bir əskiklik, bir zeiflik olaraq görərdik, amma bu, xarici təsir ucbatından olduğuna görə, qəbul etmirəm. Gün gələr, bu səhvi də dilimizdən iraq edərik. Necə ki, yad sözləri dilimizdən çıxarma cəhdini göstəririk, bu da belə. Dilin stabilliyi üçün bu gərəklidir.
<br />
<br />
Buna oxşayan bir başqa söz də, "əgər"dir. Əgərin gördüyü işi, onsuz da bizim +sA şəkilçimiz görür.
<br />
<br />
"Əgər o, bunu edərsə, mən də bunu edərəm" kimi bir sözləmdə (cümlədə) "əgər" sözünün işlədilməsi, gərəksizdir. O olmadan da şəkilçimiz öz işini görür. Fars dilindən bir gərəksiz söz daha: əgər.
<br />
<br />
"Heç" sözünü əvəzləyəcək yeni bir sözə gərək yoxdur. Necə ki, "əgər" sözü gərəksizdirsə, "heç" sözü də o qədər gərəksizdir və bir başa işlədilməmələri gərəkdir. Başqa cür, məntiqi səhvi düzəltməyin yolu yoxdur. "Var" deyən olsa, öyrənmək istəyərəm.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-6401683669747156602013-02-02T22:28:00.002-08:002013-02-15T00:52:43.745-08:00GÖYTÜRK DİLİ KURSUNDA İLK SERTİFİKATLAR VERİLDİ<style type="text/css">
<!--
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
</style>08.01.2013-cü ildən başlayaraq
Türkəm Dərsanəsində keçirilən Göytürk dili (Orxon-Yenisey
əlifbası) kursu axıra çatmış və kurs iştirakçıları
29.01.2013 tarixində yazılı imtahan verərək sertifikat almağa
haq qazanmışlardır.<br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Üç həftəlik tədrisdən sonra,
kursda iştirak edən hər bir tələbə, qədim əlyazmalarımızı
oxumağı öyrənmiş və həmin əlifbadan istifadə edərək
gündəlik mətinləri yazma bacarığı qazanmışdır.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Göytürk dilində kurs, özəl
qurumlarda birinci dəfədir ki, verilir. Bu baxımdan
müvəffəqiyyətlə bitirilməsi, onun öz uğurunu göstərir.<br />
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFiovxKykNW2oV_tNpDhW2vvKi9yqplzTJHt5BJZ_hny-1Y85XNpy0liQm_1paTR_Py-ttoHxwfvLHNFSJeh6SeyY10Pz6p_AzxoNfzrW_tcyoSq13b8vi9_R4vURh4CI1_OqjxHfnG-xW/s1600/gokturkcekursundan.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="297" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFiovxKykNW2oV_tNpDhW2vvKi9yqplzTJHt5BJZ_hny-1Y85XNpy0liQm_1paTR_Py-ttoHxwfvLHNFSJeh6SeyY10Pz6p_AzxoNfzrW_tcyoSq13b8vi9_R4vURh4CI1_OqjxHfnG-xW/s400/gokturkcekursundan.png" width="400" /></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Kursun müəllimi Göybəy Uluç
bildirir ki, <i>“Hal-hazırda tapılan qədim əlyazmalarımızın
20%-ı oxunub və nəticələndirilib. Geriyə qalan 80% mətin isə
oxunmağı və araşdırılmağı gözləyir. Əlyazmalarımız
ümumiyyətlə Almanyadakı Berlin və İngiltərədəki London
muzeyində saxlanılır. Qədim Türk tarixilə kifayyət qədər
maraqlanılmadığına, daha doğrusu X əsrdən geriyə
gedilmədiyinə görə bunları araşdıranlar da olmur. Ona görə
mən, Azərbaycanlı soydaşlarıma səslənirəm ki, gəlin öz
qədim əlyazmalarımızı oxuyaq, onların hər birini
nəticələndirək. Mən oxumasam, siz oxumasanız, bəs kim
oxuyacaq? Oxunanları da xaricilər oxuyub. Bu haraya kimi davam
edəcək?</i></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<i>Kursu birinci dəfə açmaq
istəyəndə, müraciət edənlərin sayı xəyli çox oldu amma
bunların sadəcə olaraq 30%-ı dərslərə iştirak etdi. Bu normal
saydı. Elmi statiskakaya görə, iş görənlərin faizi,
ümumiyyətlə həmişə 30% olur. Amma kursu uğurla başa
çatdırdığımıza və konkret iş gördüyümüzə görə, bu işi
bacara bildiyimizi sübut etdik və sonrakı dərslərə daha çox
iştirakçının gələcəyini gözləyirik. İndi 11 nəfər
sertifikat almışsa, bu sayın gələcək dəfə 30-a qalxacağını
ümid edirəm.</i><br />
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQXctDmKv3mPUTK8BfiFblCfwKHPP_nHWDDkWMMPIhFY90rJM6On7suRuvy9BB6XhR9RqV9ODXfD_39zRJP7F_KPgNA9VriRjoK4-nliVIfHg6HDj8-mSRP0j4WZyGzct8eng1ZXwo7OJJ/s1600/gokturkce-kursu-cavlikta.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQXctDmKv3mPUTK8BfiFblCfwKHPP_nHWDDkWMMPIhFY90rJM6On7suRuvy9BB6XhR9RqV9ODXfD_39zRJP7F_KPgNA9VriRjoK4-nliVIfHg6HDj8-mSRP0j4WZyGzct8eng1ZXwo7OJJ/s400/gokturkce-kursu-cavlikta.JPG" width="300" /></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<i>İştirak edənlərin hamısı demək
olar ki, əlyazmalarımız üstündə araşdırma aparacaq bacarığı
qazandılar. Bundan sonra kursun ikinci mərhələsi olacaq və
sertifikat alan dostlarımızla birlikdə oxunmayan, araşdırılmayan
əlyazmalar üstündə araşdırmalar aparacağıq.”</i></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Türkəm Dərsanəsinin müdiri Elnur
Manafov bildirir ki, “Fevral ayının 11-ində yeni dərslər
başlayacaq və dərslərə iştirak etmək istəyənlər əvvəlcədən
qeydiyyatdan keçməlidirlər. Xatırladaq ki, kurs ödənişsizdir
və kursdakı dərs materialları dərsanəmiz tərəfindən təmin
olunur.”</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Türkəm Dərsanəsinin ünvanı:</b>
Nizami küçəsi 103 (Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrının
yanı), <b>Telefon:</b> (012) 5983231</div>
Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-87311348137060872392013-01-11T01:26:00.000-08:002013-01-13T01:12:51.338-08:00BAKIDA GÖYTÜRK DİLİNDƏ KURS8 Yanvar 2013-dən bu yana Bakıda yerləşən <b>Türkəm Dərsanəsində</b> Göytürk dili (Orxon-Yenisey əlifbası) kursu keçilir. <b>Hal-hazırda 14 tələbənin iştirak etdiyi kurs ödənişsizdir</b> və yaradılacaq yeni qrub üçün müraciətlər davam edir.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd3CmiSxh2uiNSj5c7r-LGB6FEt0K56ab8SP9wFs6L8vaxEsEb9v774YPuYE-l_YJmwpA5GPj0YeLQHM68ntz1szq9dXQ7P6zD6ZbO2O44X-uCZJveGTnsWaSSXSNLo2x01AkTtCqpaWXZ/s1600/gokturkce-kursu1.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="290" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd3CmiSxh2uiNSj5c7r-LGB6FEt0K56ab8SP9wFs6L8vaxEsEb9v774YPuYE-l_YJmwpA5GPj0YeLQHM68ntz1szq9dXQ7P6zD6ZbO2O44X-uCZJveGTnsWaSSXSNLo2x01AkTtCqpaWXZ/s400/gokturkce-kursu1.png" width="400" /></a></div>
<br />
Universitetlərin Türkologiya sahəsində ixtisas görənlərə Göytürk dili dərsi keçilsə də, bu üzdən (sethi) olur və həmin mövzunun dərinliyinə gedilmir. <b>Özəl qurumlarda isə bu, birinci dəfə görülən iş kimi fərqlənir.</b> Bu kursun açılması ilə, qədim tariximizi daha dərindən öyrənmək istəyənlərə fürsət yaranır. Çünki, Orxon-Yenisey əlifası ilə yazılan Orxon Abidələri, öz dövrünün bütün siyasi hadisələrini, müharibələrini, qonşu dövlətlərlə olan əlaqələrini, o cümlədən Türk tarixini, dövlət başçısının (Gültəkin Xaqanın) öz əl yazmasından ibarətdir.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjN_tuTOYwllaqxdhz6HsTNzc0pm-rxs8-Zv0BZOcyML7LzJUWZ_PeHtGeZY773LTBEXIj85Ab4RTht7QEIHW2nL1u8bdXzvjpDei5PwIck_kxdYZ46kRgxVbP_WDTJ4wYkQfPLFJckVjt6/s1600/gokturkce-kursu2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="295" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjN_tuTOYwllaqxdhz6HsTNzc0pm-rxs8-Zv0BZOcyML7LzJUWZ_PeHtGeZY773LTBEXIj85Ab4RTht7QEIHW2nL1u8bdXzvjpDei5PwIck_kxdYZ46kRgxVbP_WDTJ4wYkQfPLFJckVjt6/s400/gokturkce-kursu2.png" width="400" /></a></div>
<br />
Kursda Göytürk əlifbası ilə yanaşı, həmin əlifba ilə yazılan mətnlər üstündə praktika keçilir, sözlərin mənbəyi haqqında filolojik məlumatlar da verilir. Dərsləri, Türkiyədəki <b>Türk Dil Qurumunun</b> buraxdığı<b> Türk Dili</b> dərgisinin yazarı və <b>Göytürkcə Araşdırmaları</b> kitabının müəllifi <b>Gökbey Uluç</b> aparır. Dərs qeydləri və Göytürk dililə bağlı məqalələr kurs tərəfindən təmin edilir. 12 saatlıq kursun (1 aylıq dərs proqramının) sonunda, kursu müvəffəqiyyətlə bitirənlər sertifikat alır və yenə istədikləri təqdirdə, Türkəm Dərsanəsinin dil kurslarından (rus, ingiliz, alman, fransız...) birindən ödənişsiz dərs götürə bilir.<br />
<br />
<b>Türkəm Dərsanəsinin ünvanı:</b> Nizami küçəsi 103 (Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrının yanı), <b>Telefon:</b> (012) 5983231<br />
<br />
Türküstan qəzetəsində çıxan xəbərin özü:<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6Aikvvc_EGhyphenhyphenTTvySdBQOszP1sRyYSRBCJRbB-KH1vniv1e4gUbzgNwurL8l2OY0uoI4ausa_jormVJwk218Nx8MqPZyJoiCe9oC5exRPNYplBxxcQvxjPgT7VpZE6kMx3jHGiceg5fgD/s1600/DSCI0079+(De%C4%9Fi%C5%9Ftirildi,+(1)).JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6Aikvvc_EGhyphenhyphenTTvySdBQOszP1sRyYSRBCJRbB-KH1vniv1e4gUbzgNwurL8l2OY0uoI4ausa_jormVJwk218Nx8MqPZyJoiCe9oC5exRPNYplBxxcQvxjPgT7VpZE6kMx3jHGiceg5fgD/s400/DSCI0079+(De%C4%9Fi%C5%9Ftirildi,+(1)).JPG" width="400" /></a></div>
<br />Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-20286422591537456882013-01-08T00:28:00.000-08:002013-01-08T00:29:08.988-08:00TÜRK DİLİNƏ XİDMƏD EDƏN ERMƏNİLƏR<i>"Markist ədəbiyyat quramcılarına görə roman, bir ədəbiyyat növü olaraq, sənayələşmədən sonra fərdi hala çevrilən kapitalist burjua mədəniyyətinin özünü ifadə şəkli olaraq Avropada yaranmışdır. Osmanlı toplumu, buna oxşayan iqtisadi bir proses yaşamadığına görə, Türk ədəbiyyatı da belə bir özünü ifadə mədəniyyəti əmələ gətirə bilməmişdir."</i> - Murad Bəlgə, Ədəbiyyat Üstünə Yazılar<br />
<br />
Bu, o deməkdir ki, <b>Türk ədəbiyyatında roman, idxal edilmişdir. </b><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDytHmvHW09vtirKck9GpH1fV6WALCQTiC5PbRv4XZJlO4uRpBaZhtm3I5F0GhYv9mABUoDXfq0bTCUTVKPhRMiuwpDiV4wtIsgbP2n-M_5T4QNQHB_yJKhyPqG9l1LA31OoqTdJsjJWTl/s1600/Taa%C5%9F%C5%9Fuk-%C4%B1_Talat_ve_Fitnat.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDytHmvHW09vtirKck9GpH1fV6WALCQTiC5PbRv4XZJlO4uRpBaZhtm3I5F0GhYv9mABUoDXfq0bTCUTVKPhRMiuwpDiV4wtIsgbP2n-M_5T4QNQHB_yJKhyPqG9l1LA31OoqTdJsjJWTl/s200/Taa%C5%9F%C5%9Fuk-%C4%B1_Talat_ve_Fitnat.jpg" width="125" /></a></div>
İlk Türk dilində romanın, <b>Şəmsəddin Sami</b>nin yazdığı <b>Taaşşuk-ı Talat və Fitnat</b> (1872) olduğu deyilsə də, əslində burda söz oyunu oynanır, gerçək gizlədilir. Düzdü, ilk roman Şəmsəddin Samiyə aiddir amma, Osmanlı əlifbasında yazılan ilk roman kimi ona aiddir. Halbuki, 1851-ci ildə, Erməni əlifbası ilə <b>Vartan Paşa</b> tərəfindən qələmə alınan <b>Akabi Hekayəsi</b>, Türk dilində yazılan ilk romandır.<br />
<br />
Əlifbadan asılı olmayaraq, həmin roman Türk dilində yazılıb. Əgər Erməni əlifbasıdır deyə Türk dilindən mətn hesab olunmursa, onda Ərəb mənşəli Osmanlı əlifbası ilə yazılanlar da Türk dilində hesab olunmamalıdır. O cümlədən, Latin mənşəli olan və hal-hazırda istifadə etdiyimiz əlifba ilə yazılanlar da Türk dilində hesab olunmamalıdır.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
<b>Sözlərin Soyağacı</b> ilə Türk dilindəki sözlərin mənbəyini yazaraq etimologiya lüğəti (kökən/mənbə sözlüyü) yaradan Sevan Nişanyandan da yazacağam.<br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpv0J4u2IyK0V20uP7tlSc_FKr_08FzZwLEFbtjNDk5H0JRPNsPs0zXLBEN5_njEp3uJJ3V2JXQKjn12ooUOSVCqxzpWYBM9_k-6yiiAtTY5uGAClRnaSGkAGEfWh8lnFsYaHj2w1vE1FN/s1600/sozlerin-soyagaci.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpv0J4u2IyK0V20uP7tlSc_FKr_08FzZwLEFbtjNDk5H0JRPNsPs0zXLBEN5_njEp3uJJ3V2JXQKjn12ooUOSVCqxzpWYBM9_k-6yiiAtTY5uGAClRnaSGkAGEfWh8lnFsYaHj2w1vE1FN/s200/sozlerin-soyagaci.jpg" width="139" /></a>Adlarının önünə "prof" yazmaqdan ləzzət alan ziyalılarımızın, bu adama baxıb utandıqlarını sanmıram. Tuncər Gülənsoy təkcə bu acını çəkdiyinə görə oturub kökən sözlüyü yazdı. Bəs indiyə qədər dilçilərimiz hara idi?<br />
<br />
Oxuçulardan biri Nişanyana məktub yazır, <i>"Siz Ermənisiniz. Türk dilindən sizə nə? Gedin öz dilinizlə maraqlanın"</i>. Ona görə yazır ki, Nişanyan hərdən bir Türk dilinə ilişir, elmdən qırağa çıxır. Nişanyan da belə yazır, <i>"Türk dilini Kürtlərdən sonra ən yaxşı bilən millət Ermənilərdi. Türklər öz dillərilə maraqlanmır, Kürtlərin də vəcinə deyil".</i><br />
<br />
<i>"Yenə də, Sevan Nişanyan Türk dilinə xidməd edir. O, dilə ilişmək istəsə də, bizim görmədiyimiz, fikir vermədiyimiz balaca detalları, təfərrüatları da görür. Görməklə kifayyətlənmir, bir də gətirib bizim gözümüzə soxur."</i> - Oxtay Doğangün <br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMu6jTzF2BELUTg9e3rZPuJDfoAQDaiCUeDE24kQTFAXfts7qvuRHVo-FxpisVcYnXCpShPhTGqzyhyphenhyphenJWR-JCraLMs-iRuKH55o62QNkF8QK0OsZ_DAcaq1l0fyND3Z7BW0d1TAActCr4L/s1600/Agop_Dila%C3%A7ar.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMu6jTzF2BELUTg9e3rZPuJDfoAQDaiCUeDE24kQTFAXfts7qvuRHVo-FxpisVcYnXCpShPhTGqzyhyphenhyphenJWR-JCraLMs-iRuKH55o62QNkF8QK0OsZ_DAcaq1l0fyND3Z7BW0d1TAActCr4L/s1600/Agop_Dila%C3%A7ar.jpg" /></a></div>
Aqop Martayandan da yazaraq sözlərimi bitirmək istəyirəm. Nam-ı digər, <b>Aqop Dilaçar</b>.<br />
<br />
Mustafa Kamala, <b>Atatürk</b> soyadını təklif edən adamdan danışıram. Türk dilinə xidmədlərinə görə, Atatürk tərəfindən vəzifə verilərək Türk Dil Qurumuna baş mütəxəssis kimi 45 il başçılıq etmişdir. Dildəki sözlərin mənbəyini yaxşı bildiyinə görə yenə Atatürk tərəfindən <b>Dilaçar</b> soyadı təklif edilmiş, bundan sonra da o, Aqop Dilaçar kimi əsərlərdə adını dəyişdirmiş, belə tanınmışdır.<br />
<br />
Millətçilərin reaksiyasına görə, onun adı daha çox <b>A. Dilaçar</b> kimi yazılır və Erməni olduğu gizlədilir.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
Hal-hazırda üç nəfərdən örnək gətirdim. Erməni əlifbası ilə nəşr olunan dərgilərdən, jurnallardan yazmadım belə. Kitabların adını çəkmədim. Duyğusal olmağın heç bir mənası yoxdur. Bu bir həqiqətdir ki, Ermənilər Türk dilinə xidməd edib. İndiki vəziyyətimizə görə bunu yox saymaq, ancaq bizim aciz olduğumuzu göstərər. Hələ, dilimizə zərər verdiklərini fikirləşmək, bunun ola biləcəyinə inanmaq...Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-14789432206707355312012-11-09T08:43:00.000-08:002012-11-09T08:43:37.767-08:00ÖZGƏ BİR DİLİ ÖYRƏNMƏK, LƏHÇƏ ÖYRƏNMƏKDƏN ASANDIRXaricdə təhsil almağı düşünən türkiyəli tələbələr, seçimlərini Türk soylu ölkələrdən yana edəndə, ümumi olaraq belə qərara gəlirlər:<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>Gedəcəkləri yerdə danışılan dil, Türkiyə Türkcəsinə çox yaxın olacaq və dolayısı ilə çətinlik çəkilməyəcək</i>.</blockquote>
Bu düşüncədə olanlarınsa, birinci seçdikləri ölkə <span style="background-color: #9fc5e8;">Azərbaycan</span> olur. <br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
Çox rahat deyə və yaza bilərəm ki, <span style="background-color: #e69138;">özgə bir dili öyrənmək, ləhçə öyrənməkdən daha asandır.</span> Tam tərsinin olmasını gözləyirik amma, həqiqətdə bu belədir.<br />
<br />
Mən, <span style="background-color: lime;">ləhçə</span> deyəndə rayondan rayona deyil, ölkədən ölkəyə fərqlənən dilimizdən söhbət aparıram. Bəzi dilçilər <span style="background-color: #ea9999;">Türk dilləri</span> adlandırsa da, mən özbəklərin danışığını <span style="background-color: #ea9999;">Türk ləhçəsi</span> kimi hesab edirəm.<br />
<br />
Azərbaycanlılar, əvvəl türkiyəlilərin sürətli danışdığını deyirlər. Elə eyni sözü də türkiyəlilər azərbaycanlılara deyir. İkisi birdən türkmənlərə <span style="background-color: yellow;">`çox pəltək danışırsınız`</span> deyir. Üçü birdən özbəklərə <span style="background-color: orange;">`səsi çox yuvarlayırsınız`</span> sözünü işlətməkdə geri qalmırlar. <br />
<br />
Yazıb artıqmaq olar amma, onu demək istəyirəm ki, <span style="background-color: #93c47d;">sözlərimiz bir olsa da, intonasiyadakı fərqlənmədən ötrü, bir-birimizi bəyənmirik</span>. Elə həqiqətən bəyənmirik. Dil mövzusunda elmiliyi yox, duyğusallığı seçirik.<br />
<br />
Özgə dillərin özünə aid qayda-qanunları olur. Amma bu sözü, ləhçələrdə işlətmək olmur. Qaydalar olduğu kimi eynidir. Özbək türkcəsindəki hansı qanun, Azərbaycan türkcəsindən fərqlənir?<br />
<br />
Azərbaycandakı türkiyəlilərin Azərbaycan türkcəsi danışmasından, Türkiyədəki azərbaycanlıların Türkiyə türkcəsində danışmasından, İrandakı türklərin İstanbul türkcəsi danışmasından, ya da özbəkistanlıların Türkmən türkcəsində danışmasında yaranan fərqli intonasiyadan qıraq, öz ləhçələrindəki sözləri də cümlələrinə qoşmalarından, həmin çətinliyi başa düşmək o qədər də çətin deyildir.<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>başa düşüyorum</i><br />
<i>abi, kırakta saklar mısın?</i><br />
<i>haraya gidiyoz</i></blockquote>
Belə cümlələri artıqmaq olar. Həm türkiyəlilər üçün, həm də azərbaycanlı türklər üçün. <br />
<br />
Diqqətinizi cəlb etmək istədiyim şey, söz köklərinin dəyişdirildiyi, əklərin (şəkilçilərinsə) dəyişdirilmədiyidir. `Başa düşmək` felini olduğu kimi istifadə edir amma, indiki zaman şəkilçinə gələndə, öz ləhçəsindən istifadə edir. Bu, başqa ləhçədən istifadə etmək istəyən hər bir danışan üçün keçərlidir. Onda belə çıxır ki, <span style="background-color: #ffd966;">əklərə olan münasibət ilə, sözlərə olan münasibət tamam başqadı</span>. Və axırda bu qərara gəlinir ki, <span style="background-color: #e69138;">özgə bir dili öyrənmək, ləhçə öyrənməkdən daha asandır.</span> Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-77684017890960694072012-09-14T21:53:00.000-07:002012-09-14T22:02:35.681-07:00MAKYAJLI ŞƏHƏR BAKI<b>Üz yazmaq</b> deyəndə nə başa düşürsünüz?<br />
<br />
Bu deyim, Türkiyədə nadir hallarda işlədilən və <b>üzünü maskalamaq, makyaj etmək</b> mənalarına gələn sözdür. Kənd yerlərində yerlilərin öz aralarında qurduqları balaca teatr oyunlarında, sənətçilər(!) üzlərini yazaraq sənətlərini ifa edirlərmiş.(bax: Türk Dil Qurumunun sözlüyü)<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
*** </div>
<br />
<i>Barış Manço</i>nun bir mahnısında, <b>alla məni, pulla məni...</b> sözü gedir. <b>Pul</b>, bir bəzək əşyasıdır, bizdəki mənasından uzaqdır. Mən, <b>alla</b> sözündən danışmaq istəyirəm. <b>Allamaq</b> nə deməkdir?<br />
<br />
<i>Divanı Lüğatit Türk</i> kitabında <span class="osmanli"><b>اال</b> (al) sözü işlənir və <b>hiylə</b> mənasında izah edilir.</span><br />
<span class="osmanli"><br /></span>
<span class="osmanli"><b>Aldatmaq</b> sözü də bu kökdən gəlir.</span><br />
<span class="osmanli"><br /></span>
<span class="osmanli">Deməli, <b>allamaq</b> deyəndə başa düşürük ki, üzünü boya-bəzəklə hiyləli vəziyyətə salırsan və beləliklə başqasını <b>aldadırsan</b>.</span><br />
<br />
<div style="text-align: center;">
*** </div>
<br />
Söhbət <b>allamaqdan, makyaj etməkdən</b> getdiyinə görə bir neçə söz də həyatımızdan yazım.<br />
<br />
Bir xarici olaraq <i>(siyasi baxımdan mən, Azərbaycanda əcnəbi həsab olunuram)</i>, mənim diqqətimi ilk cəlb edən, tikintilərin əntiqə görünüşlü hallarıdır. Bu, həqiqətən də adama ləzzət edir. Şəhərdə gəzəndə, özünü tamam başqa bir aləmdə hiss edirsən. Türkiyənin çoxlu şəhərində oldum, heç birində bu gözəllikdə tikintilər görmədim. Düzü, İstanbulda, Ankarada var ama bu qədər çox və görkəmli deyillər. <br />
<br />
Əlbəttə bunlar, mən şəhərə təzə gələn vaxtlar və arxa küçələrdə fırlanmayan zamanlar fikirləşdiyim düşüncələrdi. Binaların içlərinə girəndən, ya da arxa tərəflərindəki vəziyyətini görəndən sonra, həqiqətin heç də belə olmadığını dərk etdim.<br />
<br />
Şəhəri başdan ayağa makyajlamaq, kimə, nəyə lazımdır bilmirəm. Bu, mənim həddimə də deyil. Amma yenə də düşünürəm ki, makyaja ayrılan vaxt ilə, həmin tikintini söküb, yenisini tikmək olardı. Bu, sadəcə olaraq mənim duyğusal yanaşmamdır. Yoxsa, nə xərclərini həsablamışam, nə də ki yaranacaq prossesləri düşünmüşəm.<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWUD0YFDcwAtJOVejXtQntuPZcOMTir7LPGYzFWgwjoL5DquAfEQLrJeuf4F6XBeJ_jg49HJKiy9Zj2JWISh3zUgTtkTZus4BR01zB75loHvjka1ppKg-k3vpJcDIkbPfuTxuWgAHdC_c8/s1600/071220101457.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWUD0YFDcwAtJOVejXtQntuPZcOMTir7LPGYzFWgwjoL5DquAfEQLrJeuf4F6XBeJ_jg49HJKiy9Zj2JWISh3zUgTtkTZus4BR01zB75loHvjka1ppKg-k3vpJcDIkbPfuTxuWgAHdC_c8/s400/071220101457.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Gənclik metrosunun yanındakı binanın makyajlanması (07.02.2011)</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFKe8knIhtG-AFrLgmufZQIW9WQcsJVao_zYlGogA0ivdZzttY8t0C1jkWdsobdoPQw0u9Rn3zEU9HK7WzYh8xslEpxCda1gW2XM3FBeWFWQzDk7Qtkt8xeJ85YAoEpt_WrR3U2sJSyIXX/s1600/071220101458.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFKe8knIhtG-AFrLgmufZQIW9WQcsJVao_zYlGogA0ivdZzttY8t0C1jkWdsobdoPQw0u9Rn3zEU9HK7WzYh8xslEpxCda1gW2XM3FBeWFWQzDk7Qtkt8xeJ85YAoEpt_WrR3U2sJSyIXX/s400/071220101458.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Gənclik metrosunun yanındakı binanın makyajlanması (07.02.2011)</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGmNV1vjEQAb1LdQv9XjqmcrCUBssYbNwbDv7G-CiJ6YmnoirEABhGMB8d_uMGJlwtOm_ohY9CSf8W9AxHPbZkpihnQ-bhEeu-o0jAYQfYMUDyqfWaV5Py0EeNMjGt4ZFDuNONRRCOcAkE/s1600/DSCI0168.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGmNV1vjEQAb1LdQv9XjqmcrCUBssYbNwbDv7G-CiJ6YmnoirEABhGMB8d_uMGJlwtOm_ohY9CSf8W9AxHPbZkpihnQ-bhEeu-o0jAYQfYMUDyqfWaV5Py0EeNMjGt4ZFDuNONRRCOcAkE/s400/DSCI0168.JPG" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Makyajı bitən bina (25.06.2012)</td></tr>
</tbody></table>
<br />Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-46412050187984669242012-07-13T22:09:00.000-07:002012-07-13T22:10:16.066-07:00TÜRKLƏR BİR ARADA YAŞAYA BİLMİROturub durub deyirik ki, böyük türk birliyi yaranacaq.<br />
<br />
Gələcəyə yönəlik ümidli olmaq yaxşıdır amma fikirləşilməsi lazım olan mövzular var: Türklər bir arada yaşaya bilirmi? <br />
<br />
Tarixə baxanda, bir dəfəlik də olsa böyük dövlət yaratmışıq. Bütün türkləri qurd başlıqlı bayraq altına saxlayan Göytürk imperiyasından danışıram.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMkfe9sH02XPuRYNOyeTjf44IO0Dmxy9PVEKXyf7244-aGvmRnwwW4LrvGmQJgoo7tRBdInOR_-c_5N_T5k43nFY5X22QdW6ABF9ViiihxVr1DKdyKwBBmefZN4B5Uhamv8hESt72Zz01a/s1600/gokturk-haritasi.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="276" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMkfe9sH02XPuRYNOyeTjf44IO0Dmxy9PVEKXyf7244-aGvmRnwwW4LrvGmQJgoo7tRBdInOR_-c_5N_T5k43nFY5X22QdW6ABF9ViiihxVr1DKdyKwBBmefZN4B5Uhamv8hESt72Zz01a/s400/gokturk-haritasi.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
İki qardaşın (Bilgə Xaqan və Gültəkin) öz fərdi həsablarına görə olsa da biz bir yerdə olmuşuq. Bəs, sonra? Qardaşlar uçmağa varandan (rəhmətə gedəndən) sonra nə oldu? Niyə birdən-birə birlik dağıldı?<br />
<br />
***<br />
<br />
Türklər, tarixdə ən çox özləriylə müharibə etmişdir.<br />
<br />
Bu tarixi fakt, hələ də davam edir, türklər bir arada yaşaya bilmir.<br />
<br />
Bundan iki il əvvəl qırqızlar, yanlarında yaşayan soydaşları olan özbəkləri yağı əsqəri kimi görüb, onlarla savaşaraq ölkərindən çıxartdı.<br />
<br />
***<br />
<br />
Göytürklər cəmi bir insan ömrü qədər yaşadı. Qardaşların ölümündən sonra ayaqlanmalar, üsyanlar baş verdi. Ən böyük üsyanı da özümüzünkülərdən olan uyğurlar başlatdı. Axırda da imperiyanı parçaladılar.<br />
<br />
***<br />
<br />
Paxıllıq mövzusunda da söz yazmaq istəyirəm.<br />
<br />
Bugünləri QKTC vətəndaşı olan qıbrıslılardan, Anadolu türklərinə nifrət edənlər var. Onların Avropa ilə olan bağlantılarını kəsibmiş... İnkişaflarının qabağını alıbmış... O qədər şeylər deyirlər ki, həqiqətən də fikirləşirsən ki, Türkiyə Qıbrısa əsqər göndərməklə səhvmi elədi?<br />
<br />
Bir paxıllıq vəziyyəti də, dil məsələsir. Biri deyir mənim dilim yaxşıdır, digəri deyir yox mənim dilim daha yaxşıdır. Daha bu mövzunu həll etmemiş, əlifba birliyi olsun istəyirik. Hələ əlifba mövzusuna heç girmək istəmirəm. İndi hər türk xalqının özünə məxsus əlifbası var. Söhbət sovetlərin əlifbaları bölməsindən getmir. Müstəqillikdən sonra öz-özümüzə keçdiyimiz latın qrafikasında belə vahidliyin yaranmamasından danışıram. <br />
<br />
Qaspıralı İsmayıl bu faktlara görə "Dildə, fikirdə, işdə birlik" sözünü deyib.<br />
<br />
Nə dilimiz birdi, nə fikrimiz, nə də ki işimiz.<br />
<br />
Hər şeydən əvvəl, bir arada necə yaşaya biləcəyimiz barədə düşünməliyik. Necə?Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-47095890046193745622012-06-09T00:36:00.001-07:002012-06-09T00:36:08.423-07:00DUYĞUSAL TÜRKÇÜLƏR<style type="text/css">
p { margin-bottom: 0.21cm; }
</style>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b></b></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
O qədər çox sevirlər ki, bir müddət
sonra sevgiləri nifrətə çevrilir. Bu, xüsusilə gənclərdə
olan hadisədir.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Onların aşırı (həddindən artıq
çox) vətən sevgiləri, eyni gücdə vətən düşmənçiliyənə
çevriləndə, bu ülküyə (ideyaya) necə qoşulduqlarını da başa
düşürsən.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixSag64wo_ostytcqR2s6Lc0mIv21KTdtfy58cDJz_AED75P9PXDK3N_HAT1HyojvaDVid5fo2WNbMMcs5DhyphenhyphenKZjKxEJGuFuXZj3ADX6HwjmuNf2YblMfkbHDYvZ5ZPqieihU7gH7DaZx3/s1600/azeriturk.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="191" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixSag64wo_ostytcqR2s6Lc0mIv21KTdtfy58cDJz_AED75P9PXDK3N_HAT1HyojvaDVid5fo2WNbMMcs5DhyphenhyphenKZjKxEJGuFuXZj3ADX6HwjmuNf2YblMfkbHDYvZ5ZPqieihU7gH7DaZx3/s400/azeriturk.jpg" width="400" /></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bəzisi mühitində gördüyünə görə,
bəzisi də oxuduğunu romanda, izlədiyi kinodaki adamlara görə
təsirlənə bilir. Cürbəcür variantlar var amma axırda hərə
bir cür variantdan özünü Türkçülük ideyasının, ülküsünün
içində tapır.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bundan sonra iki yol olur. Seçdiyin bu
ülkü səninçün <b>hədəfdi</b> yoxsa <b>həvəs</b>?</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;">
“<i>O yüzden
'bu halk' için hiçbir şey yapmam ben. Buna değer görmüyorum
çünkü. Eskiden olsa 'Bu memleketi sen mi kurtaracaksın?'
diyenlere, gururla 'Evet ben kurtaracağım! Neden olmasın?' derdim
ama şimdi aynı soruyu soranlara 'Yapacağım en son şey, bu
memleketi kurtarmaktır' diyorum.”</i></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bu sözlər, qabaqcadan türkçülüyə
həvəslənən amma qabağına çıxan ilk problemə, ilk mənfi
hadisəyə görə hər şeydən imtina etmiş Türkiyə türklərindən
birinin sözüdür.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Həvəslənib türkçülüyə qoşulan
belə gənclərin ən böyük xəyalı da, xaricdə yaşamaqdır.
Bəs, vətən sevgin harda qaldı? Daşı, torpağı qızıl dediyin
yurdunda nəyə görə yaşamırsan?</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Aşırılıq, qarşıtını
(ziddini) doğurar, sonra da onu bəslər. Vətən, millət
sevgisinin aşırısı da belədir. Ona görə mən belə adamlara
“duyğusal türkçülər” deyirəm. Bunlar, türkçülüyə
həvəslənəndə hər şeydən imtina edirlər: özü kimi
düşünməyən arxadaşlarından, ülküsünə uyğun gəlməyən
mühitindən, arxa çıxmayan uruğundan (ailəsindən) və nəhayət
ki, özündən... Həvəslənib tamam adını, kimliyini
dəyişənlərin, həvəslərini itirdiklərində necə də
qayıtdıqlarını çox dəfə görmüşəm.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;">
“<i>Kim
Türkiyəyə 'qardaş' deyirsə, o ən böyük səhvi edir. Kor
oldum, bunca gerçəkləri görməzdən gəldim amma axır bunu
deməliyəm ki, bizim Türkiyə adlı qardaşımız yoxdur.”</i></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Bu da, Azərbaycan
türklərindən birinin düşüncəsidir. O, Türkiyəyə getdikdən
sonra bunları düşünüb. Çünki getməzdən qabaq, öz-özünə
bir fantaziya yaratıb, həmin o fantaziya dünyasında da türkçülük
ülküsünü yaşayıb. Axırda gerçəklərlə, reallıqlarla
üzləşəndə də, ülküsünə olan sevgisini, nifrətə çevirib.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;">
“<i>Türk
milləti, aclıq-toxluq nədir bilmirsən. Bir doysan, bir daha aclıq
baradə fikirləşmirsən.”</i></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Millət eyni millətdir, bu
sözü Bilgə Xaqan yüz illərcə bundan qabaq desə de, dəyişən
heç bir şey yoxdur. Amma o, yenə də millətinin xəyrinə işlədi.
Çünki onun bir hədəfi var idi.
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Haqqında edam qərarı
verilən Atatürk də, <i>“onsuz da məni xain elan ediblər, bu
xalq üçün heç nə edə bilmərəm” </i>desəydi nə olardı?
Amma o, yenə də millətinin xəyrinə işlədi. Çünki onun bir
hədəfi var idi.
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Həvəs və hədəf.</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Əgər, özünüzə
faydalıdır deyə bu işə girişmişsinizsə, deməli bu sizinçün
həvəsdir. İrəlidə xəyrinizə olmayan bir variant çıxanda,
edəcəyiniz ilk iş, ülkünüzdən imtina etmək olacaqdır.</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
“<i>Mən türkçülük
üçün bunu bunu etdim amma qədrimi bilmirlər”</i>, ya da <i>“Mən
türkçüləri nəzərdə tutaraq bu işə qoşuldum amma heç biri
arxa çıxmadı, heç biri dəstək olmadı”</i> kimi sözlər,
əslində sizdə həvəs olduğunun qanıtıdır (sübutudur).</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Mövcud dəyərləri, ən
yüksək səviyyəyə qaldırmaq hədəfdir. Onlar barədə sitəm
etmək, üsyan çıxarmaq deyil.</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
Bu günləri əlimizdə üç
ağac varsa, bizim hədəfimiz, bu ağaclardan istifadə edərək
məşə yaratmaqdır. Ağacların və üstündəki yemişlərin
(meyvaların) azlığından şikayet etmək deyil.</div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-30349464649979034102012-05-24T22:27:00.000-07:002012-05-24T22:28:20.638-07:00KƏLMƏNİ YOX ETMƏK<style type="text/css">
<!--
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
-->
</style>
<br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bir kəlməni, sözü yox etmək
olarmı?</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Fikirləşirik...</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Dostum deyir: “Hə, olar”.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Mən qarşı çıxıram: “Yox! Ola
bilməz. Unutmaq olar, amma yox etmək olabilməz”.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Sözlər, sadəcə olaraq yaddaşlardan
çıxır. Bir söz, başqa bir sözlə əvəz olunur. Məsələn “us”
sözünü, biz “ağıl” sözü ilə əvəzləmişik. Ya da deyə
bilərim ki, “kalık” (qalıq) sözü əvəzinə, biz bu günləri
“hava” sözündən istifadə edirik. Nümunələri həddindən
artıq artırmaq olar, amma demək istəyirim ki, söz yox olmur,
sadədə unudulur.
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Unudulan şeyi də, təkrardan yada
salmaq mümkündür. Farsların böyük əsəri Gülüstanda bunu
görürük. Fars dilində unudulan minlərlə sözü yenidən aktual,
güncəl duruma çıxarmağı bacardı. İsraillilər, hardasa 7 min
sözdən ibarət olan İbranicəni, müstəqillik qazanandan sonra 70
min sözə qaldırdılar. Unudulan sözləri yada salmaq qıraqda
dursun, həmin sözlərlə bir də yeni sözlər yaratdılar. İndi
100 mindən artıq söz əhatəsi var.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bəs biz?
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Biz də dirildə bilərik. Məsələn,
“tanımaq” sözü ilə bir kökdən olan “tanuq” sözünü,
biz bu günləri “tanıq” formasında “şahid” mənasında
yada sala bilərik. Yaxud, ilk müsəlman Türklər olan
Qaraxanlıların tərcümə etdiyi Quranı Kərimdə, bir çox dini
söz gedir, bunları da xatırlayıb dilimizdə işlətmək olar.
Beləliklə, “namaz” əvəzinə “yükünç”, “Quran”
yerinə “Oxuqu” (əski forması – okıgu) deyə bilərik.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Düşünürəm...</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bəlkə də mən səhv deyirəm!
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bəlkə də bir sözü yox etmək olar.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
“Qarında eş” (deməli eyni
qarında bərabər [eş] olan) mənası ilə qədim tarixdə
dədə-babalarımız “karında eş” sözü kimi istifadə
edirdilər. Buna oxşayan “arxada eş” (arxalarını, sırtlarını
bir-birinə söykəyərək döyüşənlər üçün deyilirdi),
“əməkdə eş” və s. sözlər də yaranıb işlətildikdən bir
müddət sonra, birgəlik anlayışı verən şəkilçi də yarandı:
-dAş. Onda, “qarındaeş” oldu “qarındaş”, “arxada eş”
oldu “arxadaş”, “əməkdə eş” oldu “əməkdaş”...</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Həə, deyirdim bəlkə bir sözü yox
etmək olar. Qayıdaq...</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
“Karında eş” oldu “qarındaş”.
Sonra qısalıb oldu “qardaş”.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Tənbəllikdən “qardaş” sözünü
də deməyə ərinənlər, “qaqaş” formasına çevirdi.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bundan ürəklənən bir neçə igid,
“qaqa” sözünü də yaradıb, camaat arasında yaydı.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Ona görə də mən, irəlidə “qaqa”
sözünün də qısalacağını və əvvəl “qaq”, sonra “qa”,
ardından “q” və nəhayət ki yox olacağını gözləyirəm.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bəlkə də...</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Əgər biz bunu uğurla başa
çatdırsaq, dünyada bir sözü yox edən ilk toplum kimi bilinərik.</div>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-55513212534954293672012-04-18T01:37:00.000-07:002012-04-17T02:20:15.758-07:00SORUŞMAĞI KİMDƏN ÖYRƏNMİŞİK?<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimPnKTpa1TdXjWAaAqappF-QPkarYuX2wC0mOFJsUzDkpBgfrbaTN8exzycydwixJfe3JVM0nJUIrgdNQsdnfx4rIq4_cl51qZHznlmQmPlvKa9w5qmay4AblVWGXZ4KqIthUST4Hts2Cx/s1600/Soru-Cevap.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimPnKTpa1TdXjWAaAqappF-QPkarYuX2wC0mOFJsUzDkpBgfrbaTN8exzycydwixJfe3JVM0nJUIrgdNQsdnfx4rIq4_cl51qZHznlmQmPlvKa9w5qmay4AblVWGXZ4KqIthUST4Hts2Cx/s320/Soru-Cevap.jpg" width="277" /></a></div>
Türk dillərinin xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, sual vermək isteyəndə şəkilçidən istifadə olunur.<br />
<br />
Ancaq bununla yanaşı, bəzən sözləri uzadıb, intenasyayla da sual vermək olur.<br />
<br />
Əski əl yazmaları olsun, abilər olsun, incələyəndə görürük ki, təkcə şəkilçilə sual verilir. Onda belə çıxır ki, səs uzadaraq sual vermək, sonradan dilimizin inkişafı ilə əmələ gəlib ya da sonradan başqasından öyrənmişik.<br />
<br />
Mən, ikinci variant üzərində daha çox fikirləşirəm.<br />
<br />
(Birinci variantın doğruluğu üzrə fikri olanların çıxışlarını gözləyəcəyəm.)<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
Ruslardan da öyrənmiş ola bilərik. Farslardan da...<br />
<br />
Hint-Avropa dil ailəsinin üzvü olan Fars dili ehtimalı daha böyükdür. Ruslar olsa idi, hakimiyyətində qalan digər türk dövlətlərində də bunu görməyi gözləyərdik.<br />
<br />
Bizdəki ses uzadaraq soruşmağa oxşayan bir xüsusiyyət də Kipr türklərində var.<br />
<br />
Onlar, <b>deyil</b> sözünü həm şəkilçi həm də səs uzatmaqda qullanırlar.<br />
<br />
<i>O, gəlir deyil. (vurğusuz, mənfi mənada işlədilən söz)</i><br />
<i>O, gəlir deeyil. (vurğulu, sual mənasında işlədilən söz)</i><br />
<br />
Fikrimcə, kiprlilər də yenə Hint-Avropa dil ailəsinin üzvü olan ingilislərin hakimiyyəti zamanlarında öyrəşibdilər.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-76611443661796449192012-04-17T00:59:00.001-07:002012-04-17T00:59:51.004-07:00TÜRK DİLLƏRİNDƏ FƏRQLƏNMƏ NECƏ YARANDI?<style type="text/css">
<!--
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
-->
</style>Bakıda ana dilində danışan biri,
İstanbuldakı, Astanadakı ya da Daşkənddəki soydaşlarıyla
danışanda çətinlik çəkir. Nə baş verdi ki, araya məsafə
girəndə dillərimizdə fərqlənmə yarandı?
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg86Fh5FA-d26D8Ev0vTfPGp03vuKROFJ5Ko0dcnntrCgeYhoEz-VI9Rqr5phw-XqokDDkv6KLcqdmh6DPHG84BFWDdsuB_qHTuvKGpB3zWn8_YnTEmgef1GmLkHRJGq1H0pn22OrizWaAt/s1600/hun_qurultayi.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg86Fh5FA-d26D8Ev0vTfPGp03vuKROFJ5Ko0dcnntrCgeYhoEz-VI9Rqr5phw-XqokDDkv6KLcqdmh6DPHG84BFWDdsuB_qHTuvKGpB3zWn8_YnTEmgef1GmLkHRJGq1H0pn22OrizWaAt/s320/hun_qurultayi.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Çoxlu cavab vermək olar. Mən bu
cavablardan olan persfektiv cəhətdən danışacağam. Persfektiv,
başqa sözlə, daha doğrusu ana dilimizdən bir sözlə şərh
fərqi, yozum ayrılığı kimi deyilə bilər. Bunu isə
hekayaləşdirərək çatdırmaq istəyirəm.
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Zackalkanın spiçkadan əvvəl kəşf
olunduğunu bilirik. Çünki zackalkanın kəşfindən bir müddət
sonra od da tapılıb. İki nəsnəni (obyekti) bir-birinə sürtüb,
sürtünmədən yaranan isilə od çıxarmağın daha əvvəl olduğu
söylənə bilər. Lakin bu çox uzun vaxt aldığından, çaxmaq
daşlarının (sileks) kəşfilə istifadəsinin daha əvvəl olduğu
ağla batan fikirdir. Çaxmaq daşları, dənizlərdə əriyik halda
silisium dioksitin çökəlməsilə yaranır və bir neçə rəng
növü olur. Dəmirə, çəliyə sürtəndə qığılcım çıxarır.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Bu tapılış (kəşf) haqqında
dədə-babalarımız o günləri nə ediblər, gəlin bunun haqqında
bir ssenari yazaq:</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Qədim dövrün bozqırlarında həyat
sürən türklərdən iki qrub olub. Bunlardan biri qırmızı çadır
digəri də ağ çadırdan istifadə edirmiş. Günlərdən bir gün
çaxmaq daşı kəşf olunub. Faydalı olduğuna görə qısa müddət
ərzində bütün cəmiyyət arasında yayılıb. Lakin buna bir ad
vermələri lazım olduğu üçün ağsaqqallar toplanıb. Qırmızı
çadırda yaşayanlardan söz sahibi olan ayağa durub:</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
- Biz bu daşları bir-birinə vurub
çaxanda qığılcım çıxdı. Ona görə deyirik ki, adı çaxmaq
olsun. Özü də I. Yemək Adları Qurultayında ana-bacılarımız
dolma, sarma, qıyma, əzmə kimi feil köklərindən istifadə
edərək yeməklərimizə ad qoymuşdular. İndi biz də çax-
feilindən istifadə edərək çaxmaq sözünü irəli sürürük.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
Ağ çadırlılardan
biri buna etiraz edir:</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
- Yox! Ola bilməz.
Bu daşlar istədiyimiz nəsnəni yaxmağa yarayır. Ona görə də
biz istəyirik ki, yandıran olsun.</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
İki qrub öz
arasında razılaşa bilməyib. Hərə öz təklifindən istifadə
edib. Qırmızı çadırlılardan bəziləri Anadoluya köçəndə,
ağ çadırlılardan bir qrub da qafqazlara gedib. İndi Türkiyədə
çaxmaq olarak deyilən söz, Azərbaycanda yandıran kimi işlədilir.
Beləliklə qanı bir, soyu bir olan iki xalqın bir nəsnəyə
verdiyi iki ad olub.</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;">
***</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-style: normal;">Bu
balaca hekayəmdə adi bir nümunə verdim. Bunu genişləndirmək
olar. Biri yeni kəşf olunan nəsnəyə yeni söz uyğunlaşdıranda,
digəri sözün saxlanılmasının tərəfdaşı olub. Bəzən də
heç biri söz yaratmayıb ayrı-ayrı qonşulardan ayrı-ayrı
sözlər alıb. Bax belə, bizi ayrı salan belə xırdalıqlar oldu.</span></div>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-61017691860694090342012-03-17T01:17:00.002-07:002012-03-17T01:23:46.374-07:00HƏR ŞEY BİZİM OLA BİLMƏZ<b>Mən həmin namizədə dedim ki, o, pula sitayiş edir. Onların pul vahidi "denqi" sözü isə "tenqa" sözündən götürülüb, bu bizim sözdür, türk sözüdür...</b> - <i>Almazbəy Atambayev, Qırğızıstan prezidenti.</i><br />
<br />
Bu sözləri, qəzetimiz <i>Türküstanın 11 mart 2012-ci</i> il sayının 9-cu səhifəsində görə bilərsiniz.<br />
<br />
<b>Böyüklər</b>, mükafatlarından, bacarıqlarından danışar. <b>Kiçiklər</b> isə, böyüklərə qarşı apardıqları mücadilədən.<br />
<br />
İndi biz hansıyıq? Böyük ya kiçik?<br />
<br />
Bizim olmayan şeyləri öz üstümüzə götürərək nə qazanacıq? Özümüzünküləşdirmə prosesidə yox deyək.<br />
<br />
<b>Denqi</b>, o cümlədən <b>tenqa</b> sözü bizim deyil. <b>Dənk</b> sözü ilə hardasa üst üstə düşməsi, onu, özümüzünkü etməz. Başqa dillərdə olan neçə söz var, bizdə də başqa məna verir. Biz də onlardanmı götürmüşük? Tutaq ki, öz sözümüzdür. Adama deməzlərmi; <i>özünüz nəyə görə yararlanmırsınız?</i><br />
<br />
<b>Pul</b> da <b>para</b> da fars dilindən sözlərdir. Bizdəki qarşılığı <b>axça</b>dır. Qırğızıstanda gündəlik həyatda istifadə olunur. Türkiyədə də atalar sözündə öz əksini tapır: <i>Ak akçe kara gün içindir.</i><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmFzo0JWKzzfxjlnPJ066Sq7Js-cRem3uNRqV5Y5CtIYWyf0g_KwuNMC2DLAc80Av8qA8yScuWqrNCohEYV6RtyjrATpKXU94xwbaBvv8fdnvKkYMxXBQ3brjkqF3xPtNQY36RKUcTwzHm/s1600/gokturk-akcasi.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="187" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmFzo0JWKzzfxjlnPJ066Sq7Js-cRem3uNRqV5Y5CtIYWyf0g_KwuNMC2DLAc80Av8qA8yScuWqrNCohEYV6RtyjrATpKXU94xwbaBvv8fdnvKkYMxXBQ3brjkqF3xPtNQY36RKUcTwzHm/s400/gokturk-akcasi.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
"B Harfinin 10000 Yıllık Öyküsü" adlı betiyində Doğan Çətinər mövzumuzla əlaqədər bu sözlərə çoxlu yer vermişdir: Məsələn, <b>şou</b> türkcədir deyir. Dahası <b>sav</b> ilə kökdəş,<b> sov</b> kökündən
gelirmiş. <b>Media</b> sözü monqol dilindəymiş. <b>Namaz </b>sözü <b>on + nam +
oz </b>imiş və türkçe kökənliymiş. <b>Qüvvətli</b> sözü də türkcəymiş; kökənləməsi də belə : <b>muqavvatlı > quvvatlı > qüvvətli</b>.<br />
<br />
Gəlin bunlara imkan verməyək. Bu cür çalışmalar, bu cür sözlər Türklüyü yüksəltmir, əksinə ayağa salır.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-51529945232349910632012-01-14T00:11:00.000-08:002012-01-14T00:16:39.532-08:00BUYURUN OXUYUN!Dildə istifadə olunan sözlərlə o dili istifadə edən millətin xarakterini təyin etmək mümkündür.<br />
<br />
Qar ilə bağlı bizdə bir neçə söz varkən, eskimolarda hardasa 300 söz, qar növünü bildirir.<br />
<br />
Qohumluqla bağlı ən çox söz Türk dilinə aiddir. Bu, ailə mədəniyyətinin dildə öz əksini tapmasıdır.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrG5jInAUEy6IUcO0XaqYWzrwUSaEKWf1mryZAITm4nwE9b4LYxmgKn9gGaaOzO4JWoQlOtK7qCbFlcUEM4_cv_Qjp5IVf7Sh70I2ojv4BX7dn6ijZ1fXgquL881xF58aZSmqce-4jvPJK/s1600/garson_56590.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrG5jInAUEy6IUcO0XaqYWzrwUSaEKWf1mryZAITm4nwE9b4LYxmgKn9gGaaOzO4JWoQlOtK7qCbFlcUEM4_cv_Qjp5IVf7Sh70I2ojv4BX7dn6ijZ1fXgquL881xF58aZSmqce-4jvPJK/s320/garson_56590.jpg" width="188" /></a>Dilimizdə elə sözlər varki, kökünü unutmuşuq amma şəkilçilə düzəldilmiş halından istifadə edirik.<br />
<br />
alç + garu > aşqaru > aşğaru > aşağu > aşağı.<br />
<br />
iç + gərü > içgərü > içyərü > içyəri > içəri. <br />
<br />
Buyurmaq sözü də bunlardan hesab oluna bilər. Çünki kökü olan buy sözü, bu günləri istifadə olunmur.<br />
<br />
Buymaq: soyuqdan donmaq, üşümək.<br />
<br />
Buyruq: Əmr.<br />
<br />
Buyurmaq: Əmr etmək.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
Gaston Richard deyir: "Bu millətdə müsavat, kamalın son həddinə çatmışdır. Çünki Türklərdə pulla işləyən qulluqçu yoxdur. Dustaqları işlətməksə azdır".<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
***</div>
<br />
Dildə istifadə olunan sözlərlə bir millətin xarakterini təyin etmək olar dedik. Demək başqasına iş gördürməyə pis baxan dədə-babalarımız, bu hərəkəti soyuq qarşılayıblar. Ona görə də bu feili, soyuqluq mənası verən buy sözü ilə ifadə ediblər.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-79956087731847382032012-01-09T06:36:00.000-08:002012-01-09T06:36:35.714-08:00DİLDƏ ÖZLƏŞMƏ BİZİ UZAQLAŞDIRIRMI?<style type="text/css">
<!--
@page { margin: 2cm }
P { margin-bottom: 0.21cm }
-->
</style>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLm1JBNOrztrga54taVTVyc79eI0ZgoinY4CzLUFwZNHkwWiX8j8fP6RSCpWGQ7tFngmhoU4iN2yqROLCNQbajPksMvUcG8lFm0t4zb64nVZdHcIUSHT8OPcAr4M84OxMxDAuyBF-9ncg/s1600/Muhammed_Salih.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="133" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLm1JBNOrztrga54taVTVyc79eI0ZgoinY4CzLUFwZNHkwWiX8j8fP6RSCpWGQ7tFngmhoU4iN2yqROLCNQbajPksMvUcG8lFm0t4zb64nVZdHcIUSHT8OPcAr4M84OxMxDAuyBF-9ncg/s200/Muhammed_Salih.jpg" width="200" /></a></div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0.5cm;">
<i>Biz Türküstanlı
türklər, bu gün Anadolu türklərinin yazdıqlarını oxuya
bilmirik. Halbuki 60-cı illərdə belə Türk şairlərini
tərcüməsiz oxuya bilirdik.</i></div>
<i>
</i><div style="font-style: normal; margin-bottom: 0.5cm;">
<i>Məhəmməd Salih
(Özbəkistanlı müxalifət öndəri)</i></div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; margin-bottom: 0.5cm;">
***</div>
<div style="font-style: normal; margin-bottom: 0.5cm;">
Günəş
parlayırdı, biz istiliyini hiss edə bilmirdik. Külək əsirdi,
biz saçlarımızı dalğalandıra bilmirdik. Qar yağırdı, bir
qartopu yuvarlaya bilmirdik. Yağmur yağırdı, biz altında islana
bilmirdik. Yağılarımız özgürdü, biz dustaq idik.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-style: normal;">Bir
gün dustaqevinin duvarlarını uçurub qaçdıq. Günəş işığını
hiss edirdik amma aydan əks olunan halını. Qaçanda gecəydi.
Saçlarımız daha görkəmli dalğalanırdı, külək bir tərəfdən,
bizim küləyə qaçışımız digər tərəfdən. Beləliklə,
qurtulduq düşməndən.</span><br /><br />Özgürlüyümüzə qovuşduq,
bozqırda yalınayaq döyüşərək. Bir qabdan yemək yedik,
yoxsulluğumuza ağlayaraq. Böyük qardaşlarımdan biri olan Qazax,
o gün belə demişdi: “İnsan üç günə cəhənnəmə də
öyrəşər”. Bu düşüncə digər qardaşlarımın da ağlına
batdı. Beləliklə, yoxsulluqlarına öyrəşdilər. Mən buna dözə
bilmədim, varlı olacağam dedim. Ona görə ayrıldım
aralarından.<br /><br />Çalışdım, istehsal etdim. Belə etdikdə
var-dövlətim artdı. Qardaşlarım hərdənbir qonaqlığa da
gəldilər. Ən kiçik qardaşım Kosovalı, mənimlə birgə
yaşamağa başladı. Bu gün ən çox onunla bir yola gedə bilirəm.
Ondan böyük olan qardaşım Qaqavuz da əlaqəni yaxşı
saxladığına görə bizimlə bir dildə danışır. Baxma, yenə də
aramızda bəzi fərqliliklər var. Digər qardaşım Azər də özünü
unutdurmadı. Aramız çox yaxşıdı. Ona görə bir-birimizi başa
düşə bilirik. Lakin digər qardaşlarım yoxluğa elə öyrəşdilər
ki, var-dövlət olanda buna pis baxırlar. Bir gün böyük qardaşım
Türküstan belə demişdi: “Biz bir qabdan yemək yeyirdik. İndi
sən hərəmizə ayrı-ayrı qabda yemək verirsən. Şorbadan başqa
heç nə içməzkən, indi adını bilmədiyimiz yeməklər təqdim
edirsən”. Onda mənim sözüm belə olmuşdu: “Ay mənim gözəl
qardaşım! Müqavimət göstərməyi burax. Var-dövlətimdən özünə
pay götür. İstehsal etdiklərim sənin də hesab oluna bilər.
Adını bilmirik dediklərini, adını bildiklərinlə bişirdim.
Sənə necə bişirildiyini öyrədə bilərəm. Şorba ilə
kifayyətləndiyimiz günlər geridə qaldı. Müstəqilliyimizin
gücündən istifadə etməliyik. Mənimlə ol. Yeni yeməklər
bişir”.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Anadolu türkləri adına Göybəy.</div>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-78153089551185506492011-11-22T11:33:00.000-08:002011-11-22T11:33:59.688-08:00HƏYVAN ADI DÜZƏLDƏN ƏKLƏRİMİZ<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggrruaS7w6kBOWH8ZlimabtucH73ucn2ALAjQafHAMopekWyrqyMV-_0hkVlJmLNMADmjulmoNZ6EhVPbRvSDNQ_hCzFg7fIe4EPnQhx-CdlkFNpMCpPCT3eH1UYcB6CDFR8vTkgWucURa/s1600/arslan.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggrruaS7w6kBOWH8ZlimabtucH73ucn2ALAjQafHAMopekWyrqyMV-_0hkVlJmLNMADmjulmoNZ6EhVPbRvSDNQ_hCzFg7fIe4EPnQhx-CdlkFNpMCpPCT3eH1UYcB6CDFR8vTkgWucURa/s1600/arslan.jpg" /></a></div>
Həmişə söz köklərindən yazırdım, bu dəfə de əklərimizdən (şəkilçilərimizdən) söhbət aparmaq istəyirəm.<br />
<br />
Dilimizdə vəşhi həyvan adı düzəltmək üçün qullanılan <b>-lan</b> əki vardır.<br />
<br />
<i>pars + lan : parslan > arslan > aslan</i><br />
<i>yı + lan : yılan > ılan > ilan</i><br />
<i>kap- + lan : kaplan > qaplan (pələng)</i><br />
<i>sırt + lan : sırtlan (goreşən)</i><br />
<br />
Oğuz dil grubundan olan Salur dilində, <b>qaplan</b> sözü <b>qaplang</b> kimi işlədilir. Belkə də şəkilçimiz <b>-lan</b> yox <b>-lang</b> olmalıdır.<br />
<br />
Başqa bir həyvan adı düzəldən əkimizsə, <b>-bağa</b>'dır.<br />
<i><br /></i><br />
<i>kur + bağa : kurbağa > qurbağa</i><br />
<i>kamlum + bağa : kaplumbağa (tısbağa, çanaqlıbağa)</i><br />
<i>tıs + bağa : tısbağa</i><br />
<br />
Əkimizi bilirik ancaq qoşulduqları söz köklərinin dəqiq nə mənaya gəldiklərini bilmirik. Örnəyin <b>qaplan</b> sözünün <b>qap-</b> feilindən düzəldiyini deyə bilərik. <b>Sırtlan</b> sözünün də həyvanın sırtının qabarıq olmasından asılı olduğunu başa düşə bilərik. Bəs, <b>ilan</b> sözünün qədim formasında <b>yı-</b> nə deməkdir?<br />
<br />
Bunlarla yanaşı, <b>-bağa</b> əki də məncə həyvanın çıxardığı səslərə qoşulub. Amma qaplamaq mənasında <b>kaplum</b> sözü də, həyvanın vəziyyətini bildirən sözdür. Bunu da nəzərə almaq gərəkir.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-71327886957814452802011-08-24T13:25:00.000-07:002011-08-24T13:26:17.452-07:00AD GÜNÜ BAŞQA DOĞUM GÜNÜ BAŞQADIRMəktəb illərindəki Türkcə dərslərindən ağlımda qalan bir neçə hekayədən biri, bütün camaatın yeyib içdiyi vaxtda, deməli şənlik olan yerdə, boğanın biri törənin içinə girib, camaata hücum edibmiş. Orada olan balaca uşağın biri də, heç qorxmadan üstünə gələn boğanın alnına möhkəm bir yumruq vurub və yerə sərilməsinə səbəb olubmuş.<br />
<br />
Davamı da beləydi ki, o günə kimi xüsusi adı olmayan həmin uşağa, boğayı təkcə yumruq ilə yıxdığına görə, Boğaç adı verilirdi. <br />
<br />
Bu hekayeni belə yadımda saxlamışdım. Hərdən bir xatırlayır, özümə cəsarət verirdim. Bir vaxt sonra araşdırdım ki, Dədəm Qorxudun <b>Boğaç Xan Dastanı </b>imiş.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">***</div><br />
Bugünləri Azərbaycanda eşidirəm ki, <b>ad günü</b> sözü səhvdi, türkiyəlilər <b>doğum günü</b> deməklə, düzünü eləyirlər.<br />
<br />
Yox, düz fikirləşmirlər. <b>Ad günü başqa, doğum günü baş şeydi.</b><br />
<br />
<b>Ad günü</b>, Boğaç Xan dastanında da yazıldığı kimi, uşağa xüsusi olaraq ad verilən gündü. Çünki əski gələnəklərimizə görə, doğulan uşağa o saat ad verilmirdi. Gözlənirdi ki, uşaq nəsə bir iş bacarsın, nəsə bir xüsusi qabiliyyəti olsun. Beləliklə, birinin adı tutalım ki, <b>Güclü</b>dür. O vaxtlar demək olardı ki, o həqiqətən də güclüdür.<br />
<div style="text-align: center;"><br />
</div><div style="text-align: center;">***</div><br />
Artıq demək olar ki, uşaq doğulan gün ad qoyuruq. Hətta ananın hamilə vaxtı ad seçirik. Mən özüm belə, bu subay halımda indidən ad seçmişəm. Oğlum olanda <b>Yıldıray</b>, qız olan da <b>Bəgüm</b> (Bəyim) qoymağı düşünürəm. Burdan belə çıxmasın ki, iki uşağım olacaq. Xanım da razılaşsa, yeddi uşağa qədər yolu var.<br />
<br />
Qayıdaq mövzumuza... Günümüzdə uşaqlara elə-belə hər bir söz ad olaraq qoyulur. Əski gələnəyimizi itirmişik. Baxırıq adı <b>Paşa</b> amma özü nökər ya da adı <b>Rənçbər</b>di amma özünün yaxşı mövqəyi var.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVOdKUi97zQxOA51zTVHg0CU0LdpfHUjAlmN3UC9_NPnp6YbV-AICXef9FN56Y9Uy24xZWsS7ZvEz5Cw5_LKH5Fbn29zDQdHGzt4WR0FbJLV_YbnaQTAEqlnr7i2fzxdK5D6TmZVYdp2tw/s1600/bogachan.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVOdKUi97zQxOA51zTVHg0CU0LdpfHUjAlmN3UC9_NPnp6YbV-AICXef9FN56Y9Uy24xZWsS7ZvEz5Cw5_LKH5Fbn29zDQdHGzt4WR0FbJLV_YbnaQTAEqlnr7i2fzxdK5D6TmZVYdp2tw/s400/bogachan.png" width="400" /></a></div><br />
Əski gələnəyimizdəki kimi ad günü, doğum günündən fərqli olsaydı və adımız bizim bacarığımıza görə xüsusi verilsəydi, bu, doğduğumuz gündən daha önəmli həsab oluna bilər və hər il qutlanmağa dəyərdi. Amma doğulduğumuz gün, adımız da qoyulduğu üçün, ikisini bir yerdə etmək olar. Həm ad günü, həm də doğum günü deyib başa çatdırıla bilər.<br />
<br />
Sözüm ondadı ki, ad günü ilə doğum günü bir-birindən fərqli də olsa, bugünləri ikisini bir yerdə etdiyimizdən problem yoxdu. Könül rahatlığı ilə iki sözdən də istifadə oluna bilər.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-42700247919238357422011-04-20T11:13:00.000-07:002011-04-20T11:40:45.026-07:00GÖYTANRI İNANCI NƏDİR?Tanrıçılıq, Təngricilik ya da Göytanrı inancı, bütün Türk soylu xalqların qabaqçadan inandığı inamın adıdır. Animçilik, Şamançılıq, Totemçilik kimi inançların təməli həmin Göytanrı inancından yaranmışdır.<br />
<br />
<b>Sözün Kökəni</b><br />
Təngri sözü bu gün istifadə etdiyimiz Tanrı sözünün əski formasıdır. 1893-cü ildə Orxon yazıtlarını oxuyub çözməyə çalışan Vilhelm Ludvig Peter Tomsen, ən çox istifadə edilən şəkilləri qəyd edib. Onda görüb ki, iki söz çox işlənib. Həmin iki söz üzərində odaqlanıb və axırda bu iki sözün nə mənaya gəldiklərini tapıb: Türk və Təngri. Hərfləri müəyyənləşdirdikdən sonra qalan yazıları da oxumağı bacarıb.<br />
<br />
Bu günləri həmin sözü hələ də təngri kimi işlədən türkdillilərlə yanaşı, sözün qalın forması olan tanqrı kimi işlədənlər də vardır. Qırğız türkləri təngir deyərkən, qədim xalqlardan olan Sümərlərdə təngər kimi işlədilir idi.<br />
<br />
Göy sözünün eləva edilməsi isə, göyün türklərdə müqəddəs, qutsal olması ilə yanaşı, göyün əlçatmaz, ucalıq mənaları da olduğundan asılıdır.<br />
<br />
<b>Çağımızda Göytanrıçılıq</b><br />
SSRİ-nin dağılmasından sonra müstəqillik qazanan Türk xalqları, öz köklərinə, gələnəklərinə, milli dəyərlərinə qayıtmağa başladı. Bu proses 1990-cı illərdə ilkin Tataristanda, sonra da Qırğızıstanda özünü biruzə verdi.<br />
<br />
Tatarlar, bu eyləmlərinin adını əvvəllər Bizneng Yul (Bizim Yol) adlandırsalar da, Təngirçilik (Tanrıçılıq) adı sonradan qəbul olundu. Xalq arasında günbəgün yayğınlaşan bu eyləm, həvəs olmaqdan çıxıb dövlətin dəstəklədiyi, institutlar açdığı bir duruma gəlmişdir.<br />
<br />
Qırğızıstanda isə 1997-ci ildə paytaxt Bişkəkdə Təngriçi adlanan bir topluluq yaranmışdır. Həmin topluluğun rəsmi qəydlərə görə 500 min üzvü vardır.<br />
<br />
Qırğızıstanda yerləşən başqa bir Göytanrıçı qurum isə Təngir Ordo (Tanrının Ordusu) -dur. Millət vəkili Dəstan Sarıgülov tərəfindən yaranmış və yenə onun tərəfindən idarə olunmaqdadır. Bu günləri Göytanrı inancı araşdırma mərkəzi kimi işləməkdədir. İstanbul universitetinin Türk Dünyası Araşdırma Mərkəzi ilə də əməkdaşlıq etməkdədir. Təngir Ordonun işləri, çox dəfə digər Türk xalqlarının mətbuatında maraq yaradaraq öz əksini tapmışdır.<br />
<br />
Monqolistanda Golomt Center for Shamanist Studies (Golomt Şamançılıq Araşdırma Mərkəzi) Göytanrıçılıq haqda fəaliyyət göstərməkdədir. Araşdırmalarla yanaşı, Göytanrı inancını batı ölkələrinə tanıtmaq məqsədilə ingilis dilində çıxışlar da etməkdədirlər. Prof. Dr. Şagdarin ilə Dr. Sendencavin Dulam-ın çıxışları önəmli yer tutmaqdadır.<br />
<br />
Saxa Türkləri, yenidən diriltdikləri Göytanrı inamını Ayy adlandırdılar.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO8doAEVd8YY43v2fwyRPgKVUx_TcmnoJBfJi56PYWSxwRKPzrpL95tHAXysGYf8Wyxbc8KqB9hDeBDjIjskEzsb1INiiyf3jZcLidbFO6aT4VffpXRipQW3jsLY4_blhe8R2CDsbhFqlY/s1600/Kitap-Tengircilik.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO8doAEVd8YY43v2fwyRPgKVUx_TcmnoJBfJi56PYWSxwRKPzrpL95tHAXysGYf8Wyxbc8KqB9hDeBDjIjskEzsb1INiiyf3jZcLidbFO6aT4VffpXRipQW3jsLY4_blhe8R2CDsbhFqlY/s1600/Kitap-Tengircilik.jpg" /></a></div><div style="text-align: center;"><i>Qırğız türkü Çoyon Ömüraliyevin yazdığı Təngirçilik adlı betiyin qapağı, kiril hərfləri ilə orxon yazıtlarındakı türk damğalarına oxşadılaraq yazılmışdır.</i></div><br />
Türkiyədə isə millətçi kəsimdə yenidən dirilən Göytanrı inancı, günbəgün inanlarının sayındakı artımla güclənməkdədir. Özəlliklə gənclər arasında sürətlə yayıldığı bilinən bir gerçəkdir. Amma buna baxmayaraq türkiyəlilər, hələ də monqol ya da qırğızlar kimi öz qurumlarını tikə bilməyibdilər.<br />
<br />
Göytanrı inancının çağımızda yenidən dirildiyinin ən böyük sübutlarından biri türksoylu xalqların bayraq və gərblərində yerləşən qutsal simvollardan görülə bilər. Göy rəngi və qurt simvolu xüsusilə diqqətləri cəlb etməkdədir. Həmin göy rəngi Azərbaycan bayrağında da görmək olar.<br />
<br />
Göytanrı inancından yayınıb başqa inançları özünə doğma bilən türk xalqlarında hələ də Göytanrı inancının izlərini görmək olar. Buna örnək olaraq, ağaca çapud bağlayıb nəsə diləmək verilə bilər. Bununla yanaşı, Türkiyə Türkcəsində işlədilən Utançtan yedi kat yerin dibine girdim söyləmi də deyilə bilər.<br />
<br />
<b>Göytanrı İnancının Bəzi Özəllikləri</b><br />
<ul><li>Tanrı birdir, ən üstün və mütləq gücdür. Hər şeyi yaradandır.</li>
<li>Göysəl, deməli kitabı-peyğəmbəri olan dinlərdən daha öncə yaranmışdır.</li>
<li>Umay, Ülgən, Erlik Xan kimi özəl tinlər (ruhlar) vardır.</li>
<li>Təbiət çox önəmlidir. Təbiətdə bir tarazlıq vardır və bu pozulduğu vaxt, insanlar və digər canlılar bundan təsirlənəcəklərdir.</li>
<li>Həyvan və bitkilərin də tinləri vardır.</li>
<li>Ulduzlar, dağlar, məşələr və irmaqlar qutsaldır.</li>
<li>Kişinin toplumdakı statusu, qadınınkından artıq deyildir.</li>
</ul><br />
<b>Özəl Tinlər</b><br />
Özəl olaraq yaradılmış və hərəsinin öz işi, öz görəvi olan tinlər, bu inancın ən xarekterik özəlliyidir. İnanç özümüzün olduğuna görə, həmin bu tinlərin adları da öz dilimizdən olub. <br />
<br />
Bu siyahıda adı ən çox işlədilənlərdən söhbət aparacağam, qalanlarını maraq edənlər varsa, ən axırda verdiyim saytlara baxa bilərlər.<br />
<br />
<b>Qara Xan:</b> Göyün ən yüksək qatında, qızıl bir sarayda, qızıl orunda oturur. O biri adı Qayra Xandır.<br />
<b>Ayzıt</b> ya da <b>Ayqız:</b> Əşq, məhəbbət və ayın əfəndisidir. Göyün üçüncü qatında oturur. Qamlar alqışlarıyla onun gözelliklərindən danışar.<br />
<b>Gün Ana:</b> Günəşin əfəndisidir. Günəşlə birgə göyün ən yüksək qatında oturur.<br />
<b>Ay Ata</b> ya da <b>Ay Dədə:</b> Ayın əfəndisidir. Ay ilə birgə göyün altında qatında oturur.<br />
<b>Alasbatır:</b> Əv həyvanlarının qoruyucusudur.<br />
<b>Ancasın:</b> İldırımların əfəndisidir.<br />
<b>Su Yiyəsi:</b> Suda yaşayan gözəl pəri qızıdır. Özünü ilana və ya quşa döndərə bilmə qabiliyyəti vardır.<br />
<b>Daş Qaşıt:</b> Qismətlə bağlı işləri görən tindir.<br />
Andarqan: Odun əfəndisidir.<br />
<b>Satılay:</b> Pislik əfəndisidir. İnsanların tarazlığını pozar, yolundan çevirər və ruh xəstəlikləri getirər. Çarəsiz insanları intihar etməyə yönləndirər.<br />
<b>Qar Xan:</b> Qarın, qışın əfəndisidir.<br />
<b>Arah, Toyar, Tarıla, Sabıray:</b> Yerin dördüncü qatında yaşayan və insanların ruhları haqda qərarlar verən tinlərdir.<br />
<b>Gölpün Ata:</b> Qoyunların qoruyucusudur.<br />
<b>Qambar Ata:</b> Atların qoruyucusudur.<br />
<b>Ərdənay:</b> Xəbərcidir. Tanrının insanlara bildirmək istədiyi qərarları getirən tindir.<br />
<b>Od Ana:</b> Odun qoruyucusudur.<br />
<b>Usan Xan:</b> Su tinlərinin əfəndisidir.<br />
<b>Say Xan:</b> Elmin əfəndisidir. Kainatın bütün sirrini bilir. Elm ilə maraqlananlara ilham verir.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div><div style="text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0q0xVjITsPB_qOI2vLCAUQ467IF9bPCBSi7SJURQW2-qkxmqH_nIJPTXra1XuBRESM9_yt9W9jUbYtADSaf6oOxGEgHOLihD1-VZIEIxLTKl8fU8TvPna59tNhtwJL72yWpuM26kzLnB6/s1600/goytanri-tinleri.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="365" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0q0xVjITsPB_qOI2vLCAUQ467IF9bPCBSi7SJURQW2-qkxmqH_nIJPTXra1XuBRESM9_yt9W9jUbYtADSaf6oOxGEgHOLihD1-VZIEIxLTKl8fU8TvPna59tNhtwJL72yWpuM26kzLnB6/s400/goytanri-tinleri.png" width="400" /></a></div><i><br />
</i></div><b>Tatay Xan:</b> Fırtınaların, küləklərin əfəndisidir.<br />
<b>Çor:</b> Monqol dilində Çotqor adlanır. Tarazlığını pozan, eyinsəl və ruh xəstəliklərinə yoluxduran pislik tinləridir. Bəzi Çor-lar, ölən insanların yer altı aləminin yolunu tapa bilməmiş olan Sünə tinləridir. Belə olanda bir qamın (şamanın) bu tini yenidən yola getirməsi lazımdır. Digər pislik tinləri yenidən canlandırma çembərinin dışında dayanarlar və sonsuzadək təbiətdə fırlanarlar. Qamlar, bu tinləri etkiləyib yaxşı bir yardımçı halına çevirə bilərlər.<br />
<b>Ozur, Ongun tinləri:</b> Ümumiyətlə yaxşı tinlərdir amma bəzən problem də yarada bilirlər. Həmin tinlər, bəzi böyük ataların bir müddət təbiətdə fırlanan Sülhə tinləridir. Bunlar şamanların törənlərində ən önəmli yardımcı kimi özlərini göstərirlər.<br />
<b>Körmüz:</b> Ölmüş şamanların tinləridir. Həmişə canlı şamanların yanında olar, onlara yol göstərib yardımcı olarlar. Bir çox şaman nəslinin təcrübəsini yiyədirlər. Yaxşı və ya pis Körmüzlər də vardır. Bununla yanaşı Körmüzlər, yeni ölən insanların tinlərinə yol göstərir və onların getməli olduqları yerə aparırlar.<br />
<b>Bur Xan:</b> Çox güclüdürlər və buna görə şamanlar onlara təsir edə bilməz. Əgər bir insanı xəstə elədilərsə, şamanlar sadəcə olaraq həmin xəstəni narahat etməmələri üçün xahiş edə bilərlər. Anca çox güclü yardımcısı olan şaman Bur Xan tinini idarə edə bilər. Bu prosesdən sonra idarə olunan Bur Xan, Ongun-un içində saxlanan Ongun tininə çevrilər.<br />
<b>Altay Xan:</b> Altay dağlarının əfəndisidir. Altay dağlarının zirvəsində oturur və güclü bir tindir.<br />
<b>Talay Xan:</b> Okeanın əfəndisidir. (Talay sözü okean deməkdir.)<br />
<b>Dəmir Xan:</b> Dəmirin gücünü əlində saxlayan tindir.<br />
<b>Buncaq Toyun</b> ilə <b>Buzul Toyun:</b> Göy aləminin ən yüksək qatında Qara Xanın sarayına gedən yolda növbətçi kimi işləyirlər.<br />
<b>Umay Ana:</b> Həyvan və insan balalarını qoruyan tindir. Altay türklərinə görə, gümüş saçları olan gözəl bir qadındır və üç dənə də boynuzu vardır.<br />
<b>Bay Ülgən:</b> İnsanlara yaxşılıq etməyi sevən və göydə baş verən olayları idarə edən tindir.<br />
<b>Ağ Ana:</b> Uçmağda (cənnətdə) yerləşən Süd Gölündə yaşayır. Həmin gölün əfəndisidir.<br />
<b>Erlik Xan</b> ya da <b>Yerlik Xan:</b> Yer altı aləminin əfəndisidir. Tanrıya qarşı gəldiyinə görə lənətlənmişdir.<br />
<br />
<div style="text-align: center;">***</div><br />
Bu qonuda ətraflı bilgi almaq istəyənlər aşağıdakı saytlara baxa bilərlər:<br />
<a href="http://www.tr.wikipedia.org/wiki/Tengricilik">www.tr.wikipedia.org/wiki/Tengricilik</a><br />
<a href="http://www.turkmythology.blogspot.com/">www.turkmythology.blogspot.com</a>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-70896400208735498812011-04-17T08:09:00.000-07:002011-04-17T08:10:57.306-07:00GÖYTÜRK ƏLİFBASI İLƏ MƏKTUB DOSTLUĞUGöytürk əlifbası haqda araştırma aparanda birdən ağlıma gəldi ki, biz nəyə görə bu hərflərlə məktub dostluğu eləmirik? O saat internetdə çağırış elədim ki, gəlin bu hərflərlə bir-birimizə məktub yazağın. Bəziləri dedi: <i>İnternetdən yazışırıq, nə olsun!</i><br />
<br />
Amma mən istəyirdim ki, kağıza yazaq, poçta verək. Bu çağırışı edəndən sonra hardasa bir ay gözlədim. Axırda qatılmaq istəyənlərin balaca da olsa bir siyahısı yarandı və beləliklə 2010-cu ilin sonlarına doğru Göytürk əlifbası ilə səkkiz nəfərə dört səhifəlik məktublar yazdım.[1] <br />
<br />
Türkiyənin müxtəlif şəhərlərinə gedən bu məktublar, görənlərə həvəs verdi. Belkə də mən sözü ortaya qoyanda ciddi yanaşmadılar amma konkret iş olanda qatılmaq istəyənlərin sayında artım oldu.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj74aVRYVnL-Zfu7C6S9HDRSo4fwKZ7YKPbYbjAzyFzT2Hzgnd3OHfWr3RICo_DSRg1t5xa2eufFcz-x_Cx1NI6Jm2dxZE54b93U9Dspl1i_q-_iGBimD6P_VusrSZgR6fIKoBYQvMkA-sq/s1600/gokturkce-mektup.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj74aVRYVnL-Zfu7C6S9HDRSo4fwKZ7YKPbYbjAzyFzT2Hzgnd3OHfWr3RICo_DSRg1t5xa2eufFcz-x_Cx1NI6Jm2dxZE54b93U9Dspl1i_q-_iGBimD6P_VusrSZgR6fIKoBYQvMkA-sq/s1600/gokturkce-mektup.jpg" /></a></div><br />
İndi də istəyirəm ki, həmin dostluğu Azərbaycanda da başladım. Gəlin məktub dostu olaq. Göytürk əlifbası ilə yazışaq. <br />
<br />
Nə bilirsənizsə yazın. Təkcə şeir də yaza bilərsəniz, gülməli bir latifə də, təki yazın.<br />
<br />
Kağıza yazılmasını ona görə istəyirəm ki, sözü gedən hərflərin gündəlik, daha doğrusu çağdaş həyatdakı problemləri üzə çıxacaqdır. Biz də bu problemlərə görə uyğunlaşdırma prosesini sürətləndirə biləcəyik. Bununla yanaşı, əl yazma qabiliyyətimiz artacaq, oxumamız sürətlənəcəkdir. Əlbəttə, nostalji də olacaqdır.<br />
<br />
Yazışmağa qatılmaq istəyənlər aşağıda ünvanı yazılı olan Türküstan qəzetinin ofisinə məktublarına göndərə bilərlər. Hərfləri bilməyən amma maraq edənlər varsa, cavab gözləmədən tək tərəfli olaraq məktub yazıb göndərə bilərəm. Bunun üçün ünvanınızı bildirən məktubu yenə qəzetimizin ünvanına yazmalısınız. İmkanı olan elektronik poçtuma da yaza bilər.<br />
<br />
<b>Türküstan qəzetinin ünvanı:</b> Bakı Şəhəri, Azadlıq Prospekti 35, mənzil 13<br />
<br />
<u>dipçe: </u><br />
[1] <a href="http://kokturukce.blogspot.com/2011/02/gokturkce-betikler-gonderiye-verildi.html">http://kokturukce.blogspot.com/2011/02/gokturkce-betikler-gonderiye-verildi.html</a>Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-56766556868437092702011-03-28T04:30:00.000-07:002011-03-31T05:39:51.633-07:00HAMI YAZIÇIDI BƏS OXUCU KİMDİ?<span id="goog_50362861"><span id="goog_162405649">O vaxtları Bakıya gəlmək üçün Naxçıvan hava limanında növbə gözləyirdim. </span></span>Səssiz səssiz eyləşib ora bura göz gəzdirəndə biri yanaşdı və mənlə birgə yanımda eyləşən gənc oğlana "çay içmək olaar?" deyə soruşdu. Həm mən həm də yanımdakı gənc "Ola bilər" dedik və getdik çay içməyə. Adamın üzünə baxanda elə bilirsən fəhlədi, elə belə heç nədən xəbəri olmayan bir kişidir. Danışıq irəlilədi, Türk yazarlardan söz etməyə başladı. Adını eşitdiyim amma bir dəfə olsun oxumadığım yazarların kitablarından sözlər deməyə başladı və hərdən bir "bax bu da belə demişdi" deyəndə, mən də yalandan başımı sallayır, təsdiq edirdim. Axırda "ay əmi, sənin məsləyin nədir?" deyə soruşdum, "dülgərəm" deyə qarşılıq verdi. Öz özümə dedim: "Azərbaycanın dülgəri belədirsə professoru necədir?"<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRc7K_jZcQJBnFVjal1s40N8Dc6GXANsE2bo5c_gjke-HtGKi64FGBe0ct46tidP4nDIQB9H3EOHdu8V177ioihxirm70zxSUB8p8WOxGYFcIvH0ue8mDUt55KpC5c34pEeAXk3fGVrTqq/s1600/yazar.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRc7K_jZcQJBnFVjal1s40N8Dc6GXANsE2bo5c_gjke-HtGKi64FGBe0ct46tidP4nDIQB9H3EOHdu8V177ioihxirm70zxSUB8p8WOxGYFcIvH0ue8mDUt55KpC5c34pEeAXk3fGVrTqq/s400/yazar.jpg" width="400" /></a></div><br />
Bakıya çattım, aradan iki il ötdü ancaq gözlədiyim kimi olmadı. Biz, Türkiyədə elə bilirdik ki, Azərbaycanda hamı oxuçudur. Yeddi yaşlı uşaqdan tutmuş yetmiş yaşlı qocaya kimi. Deyirdilər, Azərbaycanın oxuma-yazma oranı %99,5 dir. Bu da Türkiyədən hardasa %10 çoxdur. Sovet ölkələri arasında da ən çox oran yenə Azərbaycanda imiş. Düzdür, hamı oxuma bilir amma oxumur.<br />
<br />
Qocaların əlində kitab görə bilərsiniz, Sovetlərdən qalma olduqları üçün hələ də oxuma alışqanlıqlarını tərgidə bilməyibdilər ancaq gənclər də bu söhbət yoxdur. Onlar yalnızca dərsliklərlə maraqlanırlar. Düzü, heç əməlli başlı onlarla da maraqlanmırlar.<br />
<br />
Hərf dəvrimi olandan sonra kiril əlifbası yerinə latin qrafikasına keçildi və beləliklə ədəbiyyat sıfırdan başlamalı oldu, latin ilə yazılmış ədəbiyyatların sayı da kifayyet qədər həsab olunmaz. Bundan ötrü hamının əlində orası burası yırtıq, cırıq cırıq olmuş, nəsə bir şeylə yapışdırılmış 20, 30 hətta 50, 60 yaşlı kitabları görmək mümkündür. <br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDEg2gkxCWLIv_qqq4je4jIIAVX7BgE_e4EcbVATwv7KQIrkX8TDudSMKDmapKRUuGwTndU5L-VpaXF7qP8w5k7Ov4BTboeF4xSThiJ7WXHXDXFf6Ma7iRshL2KGg5nu3O0hi3MiDKqCqC/s1600/basimsayisi.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="202" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDEg2gkxCWLIv_qqq4je4jIIAVX7BgE_e4EcbVATwv7KQIrkX8TDudSMKDmapKRUuGwTndU5L-VpaXF7qP8w5k7Ov4BTboeF4xSThiJ7WXHXDXFf6Ma7iRshL2KGg5nu3O0hi3MiDKqCqC/s400/basimsayisi.JPG" width="400" /></a></div><br />
Onu da demək istəyirəm ki, kitabların tirajları qorxulu durumdadır. Ən gözdə, ən önəmli yazarların kitabları belə çap olunarkən 500-1000 tirajla nəşrə girir. Halbuki 1955 ilində çap olunmuş bir betiyin dalında 50.000 ədəd çap olunduğunu görmüşdüm.<br />
<br />
Bunlarla yanaşı diqqəti cəlb edən bir xüsus da, Azərbaycanda çoxlu yazar-şair olmağıdır. Hərənin öz kitabı var, hərənin yazdığı şeirlər toplusu var. Hamı da dediyim kimi, 300-500 tirajla çap olunur. Demək olar ki Azərbaycanda hamı yazıçıdı, bəs onda oxuçu kimdir?<br />
<br />
Qəzetlər 2000 tirajla çıxır, dərgilər də kitablar kimi qorxulu durumdadır. Kitab satan dükanların sayını əllə saymaq olar. Mən gerçəkdən də maraqlanıram, camaat nəyə görə oxumur? Yoo, pul söhbəti deyil! Elə olsaydı, Aqşin Yeniseyin dediyi kimi, Azərbaycanın ən böyük zavodları olan, həmişə ər-arvad istehsal edən şadlıq sarayları boş olardı. Bəs onda nə?Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-52472476945728479062011-03-08T20:15:00.000-08:002011-03-08T20:16:25.989-08:00YAHŞİ CAZİBE VƏ TÜRKİYƏDƏKİ AZƏRİCƏ VERİLİŞLƏR2010-cu ildə Türkiyənin ATV telekanalında verilişə başlayan və hələ də yayınlanan<b> Yahşi Cazibe</b> adlı serialda Azərbaycandan Türkiyəyə gedən <b>Cazibə Abbasova</b> adlı gəlinin yaşadığı olaylardan danışılır.<br />
<br />
Cazibə, Türkiyədə işləmə icazəsi və vətəndaşlıq almaq üçün saxta bir evlilik eləyir. Evləndiyi saxta əri ilə birgə yaşayırlar və birbirlərindən xoşları gəlir. Olaylar da bundan sonra baş verir.<br />
<br />
Dizinin ilk bölümləri yayınlanan da Azərbaycandan mənfi tənqitlər eşidildi. Öncələri heç bir Azəri qızının belə iş görməyəcəyini dedilər. Sonra, həmin dizidə Azəri xalqı elə salınır dedilər. Bir müddət sonra da qızın, Azərbaycan dilini yaxşı danışamadığını dilləndirdilər.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhagM5teq-jhv65bCDI8R1o1-hNQtxHrolFFfNPBEXChxKvFrm1Y5iA09mWa7NAtgwl65Y1QjtwzJ7OYW_Q4x-NHi-AcoR0Ibi9PyzVYk5YFCbH1FxldzHWRy8TCK6aUzb5AHgliJokB0Fr/s1600/yahsi-cazibe.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhagM5teq-jhv65bCDI8R1o1-hNQtxHrolFFfNPBEXChxKvFrm1Y5iA09mWa7NAtgwl65Y1QjtwzJ7OYW_Q4x-NHi-AcoR0Ibi9PyzVYk5YFCbH1FxldzHWRy8TCK6aUzb5AHgliJokB0Fr/s1600/yahsi-cazibe.jpg" /></a></div><br />
Qızın əvvəllər yaxşı danışamamağının nədəni Türkiyəli olmasıdır. Azəricə-Türkcə qarışıq danışmağının nədəni də izləyənlərin başa düşmələri üçündür. Dizi, hər şeyə qarşın çəkilişlərini sürdürdü və indi də qarşılığını almağa başladı. Bu hər zaman belədir: <b>Öncə söyərlər sonra öyərlər.</b><br />
<br />
Bu günləri həmin dizi sayəsində Türkiyədə Azərbaycan Türkcəsi gündəmdədir. Camaat öz arasında Azərbaycan ləhcəsində danışmağa çalışır, yalnızca Azərbaycana məxsus olan Türk sözlərindən istifadə edir. Örnəyin <b>kök</b> öz sözümüzdü ancaq Türkiyədə <b>havuç</b> kimi işlədilir. Artıq demək olar ki, <b>kök</b> sözünün <b>havuç</b> anlayışında olduğunu da bilirlər. Ən yaxşısı da odur ki, artıq Azərbaycan dili Türkiyədə də dəqiq başa düşülür duruma qalxıbdır.<br />
<br />
Bu dizilə yanaşı, <b>Çocuklar Duymasın</b> dizisində ata kimi oynayan Haluk xarekteri de bəzən Azərbaycan ləhcəsində danışır. Üstə gəl <b>Yarım Elma</b> dizisi. Sözü gedən dizidə də tikintinin qulluqçusu bir Azərbaycanlıdır. Maraqlı dizilərdən biri olan <b>Binbir Gece</b>də də Azərbaycanlı bir qadın öz yerini almışdı. <b>Kurtlar Vadisi</b>ndəsə Nazır adında bir hərbçi bir neçə bölüm Polad ilə birgə döyüşmüşdü. Cem Yılmazın son kinolarından birinə yaxşı sözümüzdən düzəldilmiş <b>Yahşi Batı</b> adı verilmişdi. Bunlara elavə olaraq bir çox reklamda da Azərbaycan dilindən istifadə edilmişdir. Örnəyin saqqız markası olan <b>Nazar</b> və toyuq əti satan <b>Şenpiliç</b> firmalarının reklamında Azərbaycan dili danışılırdı.<br />
<br />
Son söz olaraq deyə bilərəm ki, biz yenə eyni səhvə düşmüşük: məyvə verən ağacı daşlamışıq. Reklamın yaxşısı pisi olmaz, qoyun ləhcəmiz tanınsın.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-5284898358412435147.post-39016569625781860612011-02-02T05:59:00.000-08:002011-02-02T06:05:52.562-08:00HALAL MƏQALƏ<b>Dildə işlədilən sözlərlə o millətin dünyabaxışını, məşğuliyyətlərini o cümlədən hər bir görüşünü bilmək olar.</b><br />
<br />
Diyə bilərəm ki, bizim millət ədəbiyyatla, riyaziyyatla, fizikayla o cümlədən heç bir elm sahəsilə maraqlanmamışdır. Maraqlansa idi elm sahələrinin adı öz dilimizdən sözlərlə əmələ gələrdi. Elə <b>elm</b> sözünün özü də yaddır. Demək biz, elmi özgə millətlərdən öyrənmişik.<br />
<br />
Örnəyin <b>bir, iki, üç</b> kimi saylarımız var ancaq bunları göstərən damğalar, simvollar yoxdu. Əgər riyaziyyat elmi ilə maraqlansaydıq belənçinə say damğaları da yaradardıq. <br />
<br />
Qədimdə qullanılan indilərdə unutduğumuz bir sayımız var: <b>tümən</b>. Bu <b>on min</b> deməkdi. Əsqərləri tümən tümən bölüb nizama salmaq üçün yararlanılırdı. Bu günləri Türk ordusunda hələ də işlədilir. Ancaq say olaraq yox, birliyin özəl adı kimi. Həmin söz farslarda da <b>tuman</b> kimi işlədilir. Deməli söhbət ondan gedir ki, biz sayları ancaq əsqərlik sahəsində işlətmək üçün yaratmışıq. Əl yazmalarındakı əsqəri qəydlərdə də saylar hərflərlə, söz kimi yazılıbdı.<br />
<br />
<div style="text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwlxB1TR8h9e1wUKGiT9K13zZWB3oAfJMGx0a473sqQoJsYBI2xoelOIXmN12QIyIi2pXcs75fF6kB74LQDHJUv80HbVL1T7K12oaslxc-Y3LkoI3df7aJk1DIpGiIqm8IHPV2qr2LM87l/s1600/halal-market.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwlxB1TR8h9e1wUKGiT9K13zZWB3oAfJMGx0a473sqQoJsYBI2xoelOIXmN12QIyIi2pXcs75fF6kB74LQDHJUv80HbVL1T7K12oaslxc-Y3LkoI3df7aJk1DIpGiIqm8IHPV2qr2LM87l/s400/halal-market.jpg" width="400" /></a></div><br />
</div>Bunlarla yanaşı cəmiyyət həyatında da özgə millətlərdən öyrəndiyimiz nəsə var. Örnəyin <b>halal, haram</b> qavramlarını ələ alağın.<br />
<br />
Dilimizdə heç vaxt <b>halal</b> sözünü qarşılayan söz olmayıbdı ancaq <b>haram</b> üçün <b>günah</b> üçün söz yaradılıb və günümüzdə də işlədilir. Bilgə Qağan yazıtı doğu yüzündə <b>yazuk</b> sözü keçir. Bu <b>yazıq</b> sözünün eskin formasıdı. Qazaq türkcəsində də <b>jazık</b> kimi işlənir. <b>Yaz-</b> <i>(yoldan sapmaq, günah işləmək)</i> eyləmindən yaranıb. Bunun kimi, <b>yaz + aq : yazaq > yasaq</b> sözü də deyilə bilər. Üstə gəl, <b>azmaq</b> da örnək verilə bilər. Çünkü, əskin sözlərin başında işlədilən [y] səsi bəzən düşür: <i>yıldırım > ıldırım > ildırım, yılan > ılan > ilan...</i> <br />
<br />
Günah sözünü işlətdiyiniz yerə yazıq sözünü qoyun, görün necə əvəz olunurlar. Ancaq həmin dəyiş-toxuşu halal sözü üçün edə bilməzsiniz, alınmaz. Çünkü, <b>bir qavramın bir dildə işlədilməsi üçün o dili danışan millətin o işlə maraqlanması gərəkər.</b> Biz qabaqçadan pis nəsə üçün yazıq sözünü yaratmışıq, bunun dışında qalanlara isə heç nə deməmişik. Deməli bir şey yazıq deyilsə yaxşıdır. Hamının yaxşı bildiyini də təzədən deməyə gərək yoxdu. Ancaq inamımızı dəyişdirib müsəlman olduqdan sonra yazığı günah ilə yaxşıları da halal ilə dəyişdirmişik.Gökbey Uluçhttp://www.blogger.com/profile/11717130882089930714noreply@blogger.com0