BİZ TÜRKLƏR YAD DİLİ NƏDƏN ASAN ÖYRƏNİRİK?

Biz türklər yabancı dil öyrənmə baxımından çox bacarıqlıyıq. Türk dili nə qədər "kasıb bir dil" adlandırılaraq haqsızlığa uğrasa da, dilimizdə istənilən yabancı dildə olan bir səsi çıxara bilmək üçün bütün səslər bulunmaqdadır. Bu baxımdan hansı dil olursa olsun həmin dildən istənilən sözü tələffüz etməyə çətinlik çəkmirik. Bu, böyük bir avantajdır. Bunun nə mənaya gəldiyini yaxşı başa düşmək istəyirsinizsə, bir ingilisə "düşünmək" sözünü dedirtməyə çalışın. Ondan "düşünmək" yox "duşunmek" eşidəcəksiniz.

Yabancı dillərlə türk dili arasında ən önəmli fərq qrammatikanın sintaksis bölməsində ortaya çıxır. İngilis, italyan, fransız və digər bir çox avropa dillərində sözlərin cümlədə düzülüş qaydası türk dilində olandan fərqlidir. Onlarda fel əksər hallarda cümlənin başında gəlir, bizdə isə sonunda. Bu durum isə sinxron tərcümələrdə çətinlik yaradır. Maraqlı cəhət isə orasındadır ki, bu qərb dillərinin kökü sayılan latın dilində sözlərin cümlədə düzüm qaydası türk dilində olduğu kimidir. Mübtəda, tamamlıq, təyin, zəfrlik, xəbər-hamısı cümlə içində eyni yerdə yer alırlar. Bu hələ harasıdır. Qərb dillərində fel zamanları köməkçi fellərdən istifadə etməklə əmələ gətirilir, yni bir zamanı bildirmək üçün iki feldən istifadə olunur. Örnəyin, ingilis dilində- "to be", "to have", italyan dilində- "es sere", "a vere" fellərinin işlənmə qaydasını bilmək yetərli sayılır. Yaxşı, onlar köməkçi fellərdən istifadə etməklə iş gördükləri zaman biz nə edirik? Şəkilçiləri (ek) fellərin sonuna birləşdiririk. Örnəyin, "bil-əcək-mi-(y)-di". Göründüyü kimi indiki zamanda olan "bil" felinə artırılan şəkilçilər onu müxtəlif zamanlarda işlətməyə imkan verir. Qısacası, onlar bir az tənbəlliyə və asanlığa alışmışlar. Biz isə əslində nə qədər çətin bir dilə sahib olduğumuzun və bu dildə danışdığımızın fərqində deyilik. Türk dilində danışan biri üçün yabancı dil öyrənmək çox asandır.

Qəbul etmək lazımdır ki, latın dili dünyanın söz ehtiyatı baxımından ən nadir dillərindən biri, bəlkə də birincisidir. Necə ki, bəzən biz "türk dili çox elastik bir dildir" deyirik, yəni hər hansı bir söz çox və fərqli mənalarda işlənə bilər. Amma latın dilində belə hala rast gəlmək mümkün deyil. Ən azından ona görə ki, latın dilində hər sözün konkret mənası vardır. Eyni bir söz müxtəlif mənalarda işlənə bilmir, ümumiyyətlə, belə bir halın olma ehtimalı 0-a bərabərdir. Buna görə də latın dili dünyada bütün elm sahələri üçün, Hüquq olsun, Tibb olsun, ortaq dil statusu daşıyır.

Latın dilində fellərin şəxslərə görə dəyişməsi qaydası ən qədim dil sayıla biləcək türk dilində olduğu kimidir. Bunu əyani şəkildə 3 dildən gətirilən misalla göstərmək istərdim. Asan bir feli misal götürək, "görmək" feli:

İngilis dilində:
I saw We saw
You saw You saw
She/He saw They saw

Türk dilində
Gördüm Gördük
Gördün Gördünüz
Gördü Gördülər

və Latın dilində:
Vidi Vidimus
Vidisti Viditis
Vidit Viderunt

Misaldan aydın şəkildə bütün ayrıntılar görünür. Mənə elə gəlir ki, əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Latın dili dünyanın ən çətin dillərindən biridir, lakin Türklər üçün bu tezis keçərli deyil. Çünki biz dünyanın ən qədim və ən çətin sayıla biləcək dili olan Türk dilində danışırıq.

Rəşad Cavad TÜRKAY

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder